ΣΥΡΙΑ: Ανάπαυλα πριν από τη θύελλα;

του Τάσου Σαπουνά

Τελικά μετά από πολυήμερες διαπραγματεύσεις, τα ξημερώματα του περασμένου Σαββάτου, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ επικύρωσε τη συμφωνία ΗΠΑ-Ρωσίας για το χημικό οπλοστάσιο της Συρίας. Παρά τις –εξ ανάγκης- θριαμβολογίες του Μπαράκ Ομπάμα πως «δεν θα είχαμε φτάσει ως εδώ χωρίς την απειλή βίας», οι πάντες αναγνωρίζουν στην εξέλιξη μια διπλωματική –και όχι μόνο- νίκη της Ρωσίας και του Πούτιν προσωπικά. Αυτή η εξέλιξη, όμως, και αυτό πρέπει να επισημανθεί πριν από οτιδήποτε άλλο, κάθε άλλο παρά σημαίνει πως μεταβαίνουμε σε μια φάση κλεισίματος του συριακού ζητήματος και των τεράστιων πληγών που έχει ανοίξει στο «σώμα» της Συρίας και του λαού της. Είναι ανάγκη λοιπόν να δούμε τις βασικές αιτίες της στάσης των βασικών δυνάμεων που εμπλέκονται στο συριακό ζήτημα, την κατάσταση όπως εξελίσσεται στο εσωτερικό της χώρας, για να μπορούμε να δούμε τις προοπτικές που ανοίγονται.
Αρχικά να ξανατονίσουμε πως αυτό το πρωτόγνωρο, σε σχέση με αυτά που μας έχει συνηθίσει έως τώρα, μπρός-πίσω του αμερικανικού ιμπεριαλισμού πρέπει να «χρεωθεί» πρώτα απ’ όλα στο «διχασμό» που υφίσταται η ιμπεριαλιστική τάξη στις ΗΠΑ όσον αφορά τις στρατηγικές αλλά και τις τακτικές της κινήσεις στην περίοδο που διανύουμε. Σ΄ αυτό το βασικό ζήτημα επικάθονται τα σοβαρά προβλήματα που έχουν οι ΗΠΑ με τον έλεγχο της αντιπολίτευσης, προβλήματα που έχουν ενταθεί την τελευταία περίοδο, κάτι με τη σειρά του που συνδέεται αναπόσπαστα με «την επόμενη μέρα» όπως τη θέλουν οι ΗΠΑ. Αυτή η «αμφιθυμία» των ΗΠΑ τους κόστισε στο πεδίο των συμμαχιών και σίγουρα έπαιξε το ρόλο της στην «απροθυμία» του βρετανικού κοινοβουλίου.
Με βάση τα έως τώρα δεδομένα, οι ΗΠΑ φαίνεται να ακολουθούν μια «πολυδιάστατη» πολιτική με ένα στόχο: να ξαναπάρουν την πρωτοβουλία των κινήσεων και να ελέγξουν την περιοχή. Από τη μια, προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν την απόφαση του Σ.Α. του ΟΗΕ για «τα χημικά», για να επαυξήσουν την πίεση στο συριακό καθεστώς. Από την άλλη, συνεχίζουν τόσο να κραδαίνουν την απειλή της επέμβασης σε περίπτωση «μη συμμόρφωσης» του Άσαντ όσο και να εξοπλίζουν τις ελεγχόμενες από τις ίδιες δυνάμεις του λεγόμενου «Ελεύθερου Συριακού Στρατού». Βραχυπρόθεσμα αυτό που θέλουν είναι να βρεθούν από καλύτερες θέσεις στο «Συριακό» στη διάσκεψη Γενεύη ΙΙ, που προσδιορίστηκε για τα μέσα Νοεμβρίου. Αλλά και να χρησιμοποιήσουν την εξέλιξη αυτή με τη Συρία για τη συνέχιση του πλευρίσματος του Ιράν, διαδικασία που ξεκίνησε από το βήμα της πρόσφατης 68ης Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ (από πίσω της έχει βέβαια καιρό προετοιμασίας - οι εξελίξεις επιταχύνθηκαν μετά την εκλογή του Ροχανί στο Ιράν). Ωστόσο, είναι ανάγκη να ειπωθεί και κάτι ακόμη. Οι τελευταίες εξελίξεις μάς έχουν αποδείξει πως είναι πολύ παρακινδυνευμένη μια οποιαδήποτε «απόλυτη» πρόβλεψη. Με αυτή την έννοια, το λιγότερο είναι πως ούτε η διάσκεψη Γενεύη ΙΙ πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Το πιο σημαντικό είναι πως οι λαοί θα πρέπει να είναι έτοιμοι ακόμη και για πολύ απότομες στροφές στις αμερικανικές κινήσεις και φυσικά όχι μόνο να μην εφησυχάσουν αλλά να εντείνουν την αντιπολεμική-αντιιμπεριαλιστική διάσταση της πάλης τους.
Στο στρατόπεδο της Ρωσίας μπορεί να επικρατεί ευφορία, αλλά δεν είναι τυχαίο πως ο «πραγματιστής» και αρκετά καλός γνώστης των παγκόσμιων συσχετισμών αλλά και των προθέσεων των αντιπάλων, Πούτιν, βρέθηκε στην ανάγκη λίγες μέρες μετά τη συμφωνία για τα χημικά να υπογραμμίσει πως δεν θα είναι εύκολο αυτή να εφαρμοστεί. Διότι γνωρίζει ποιοι και με πόσες τρικλοποδιές περιμένουν σε κάθε γωνία εφαρμογής αυτής της εύθραυστης συμφωνίας. Ωστόσο, όλοι συμφωνούν πως οι κινήσεις της Ρωσίας τής έδωσαν μια νίκη, και προπαντός νομιμοποίησαν την παρουσία της στην περιοχή και τη βοήθεια που προσφέρει στο καθεστώς Άσαντ. Και αυτή είναι η πιο σημαντική εξέλιξη διότι δίνει τη δυνατότητα στον ρώσικο ιμπεριαλισμό να θέτει ανοιχτά πως «δικαιούται» να «συνεισφέρει» στην άμυνα του καθεστώτος της Συρίας όσο οι Δυτικοί «δικαιούνται» να «συνεισφέρουν» στην επίθεση ενάντιά του.
Οσο για τη στάση των υπόλοιπων Ευρωπαίων, θα άξιζε μια αναφορά στη Γαλλία, που δείχνει ανυπόμονη και εκνευρισμένη από την εξέλιξη. Φαίνεται λοιπόν πως ο γαλλικός ιμπεριαλισμός έχει επενδύσει αρκετά πράγματα στη συμμετοχή του στη δυτική επεμβατική πολιτική έναντι της Συρίας. Κάτι για το οποίο δεν αρκούν οι μνήμες του αποικιοκράτη για να ερμηνεύσουν τη στάση του. Πιο πιθανό θα θεωρούσε ο γραφών το ολοένα και μεγαλύτερο στρίμωγμα της Γαλλίας στο ευρωπαϊκό «οικοδόμημα» από τη γερμανική πολιτική και κατ’ επέκταση την ανάγκη της αστικής της τάξης να επιβεβαιώσει το ρόλο της στην Ευρώπη μέσω... της Μέσης Ανατολής (κάτι που επίσης ο γράφων θεωρεί πως δεν μπορεί να απαντήσει καθοριστικά στο γαλλικό πρόβλημα). Το ίδιο εκνευρισμένες είναι για παρόμοιους «επενδυτικούς» λόγους (αναβάθμισης της θέσης στην περιοχή κ.λπ.) δυνάμεις όπως η Τουρκία, αλλά και η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ κ.ά.
Εξίσου σημαντική με τις κινήσεις των βασικών ιμπεριαλιστικών παιχτών και των περιφερειακών δυνάμεων είναι η κατάσταση όπως διαμορφώνεται στο εσωτερικό της Συρίας. Το καθεστώς Άσαντ, που εδώ και κάποιους μήνες έχει ανακτήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων στην αντιπαράθεσή του με τους αντικαθεστωτικούς, συνεχίζει την προσπάθεια ελέγχου πόλεων και περιοχών-κλειδιών στη συριακή επικράτεια και «εκκαθάρισης» της Δαμασκού από τις αντίπαλες δυνάμεις. Με την αποδοχή από τη μεριά του της αμερικανορωσικής συμφωνίας, το καθεστώς προσπαθεί να ελιχθεί και να κερδίσει χρόνο γνωρίζοντας από πρώτο χέρι πως παραμένει στο δυτικό στόχαστρο. Ευελπιστεί πως ο συσχετισμός έξω και μέσα από τη Συρία θα του επιτρέψει τη διαιώνισή του έστω και σαν αναγκαστική λύση. Εμείς συνεχίζουμε, παρά την προσωρινή ανάπαυλα, να διατηρούμε ισχυρές επιφυλάξεις (με βάση τις δυνάμεις που δρουν ενάντιά του) σε μια τέτοια εκδοχή.
Ωστόσο, δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει πως αυτό είναι από τα λίγα αβαντάζ του καθεστώτος, αρκεί να παρακολουθήσει την ειδησεογραφία των ημερών. Σ΄ αυτήν αναφέρονται ολοένα και πιο συχνές μάχες μεταξύ του Ελεύθερου Συριακού Στρατού (που είναι περισσότερο ελεγχόμενος από τους Δυτικούς - όχι χωρίς προβλήματα) με τους μαχητές της Αλ Νούσρα (του συριακού τμήματος της Αλ Κάιντα) σε πολλά σημεία της επικράτειας. Επίσης έχουμε κλιμάκωση και των μαχών που έχουν αρχίσει πριν από το καλοκαίρι στο βορειοανατολικό τμήμα της χώρας μεταξύ των Κούρδων της Συρίας και της Αλ Νούσρα. Εν τω μεταξύ η τουρκική ηγεσία δεν διαψεύδει πως από τα σύνορά της περνάνε καθημερινά φονταμενταλιστές και μισθοφόροι στρατολογημένοι από Σαουδική Αραβία, Τυνησία, Υεμένη, Λιβύη κ.α., συνεχίζοντας έτσι τη διαφοροποίηση των συσχετισμών στους κόλπους των πολέμιων του καθεστώτος. Γεγονότα που αυξάνουν τους πονοκεφάλους στην Ουάσιγκτον και δυσκολεύουν τα μέγιστα την απάντηση στο ερώτημα που έχει η ίδια θέσει στον εαυτό της: μετά τον Άσαντ τι;
Διανύουμε λοιπόν μια περίοδο ανάπαυλας, μια περίοδο που στο προσκήνιο βρίσκονται οι διπλωματικές κινήσεις, που όμως συνοδεύονται από παρασκηνιακές κινήσεις συσσώρευσης όρων για την επικράτηση του ενός έναντι του άλλου. Μήπως αυτό σημαίνει πως τελικά οι πιθανότητες για έναν συμβιβασμό που θα διαρκέσει είναι ισχνές; Μήπως αυτό σημαίνει τελικά πως η ανάπαυλα που διανύουμε στο συριακό ζήτημα είναι λίγο πριν από τη θύελλα;