του Τάσου Σαπουνά
Μια δεύτερη και προπαντός πιο διεισδυτική ματιά θα έδινε ερμηνεία σ’ αυτήν την «έκπληξη». Ο Ροχανί είναι εδώ και τρία χρόνια ο πρώτος σύμβουλος του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη, αγιατολάχ, Αλί Χαμενεΐ. Με αρκετή εμπειρία, όπως και οι περισσότεροι συνυποψήφιοί του –και όχι τυχαία, όπως θα διαπιστώσουμε παρακάτω- στις διεθνείς σχέσεις. Με τις αμερικανικές υπηρεσίες να τον καταγράφουν ως «σοβαρό συνεργάτη της διπλωματικής υπηρεσίας» του Ιράν. Επιπλέον και χρησιμοποιώντας συμβατικά το χωρισμό που κάνουν οι Δυτικοί προσπαθώντας να κατηγοριοποιήσουν την ιρανική πολιτική σκηνή, ήταν ο μόνος «μεταρρυθμιστής», έστω και ήπιος, απέναντι σε έξι επίσης ήπιους «συντηρητικούς». Οπότε συσπείρωσε τους οπαδούς του «πράσινου» αντιπολιτευτικού κινήματος των εκλογών του 2009, ενώ στο πλευρό του στάθηκαν και οι -επίσης «μεταρρυθμιστές»- πρώην πρόεδροι Χασεμί Ραφσατζανί που αποκλείστηκε από υποψήφιος και ο Μοχάμεντ Χαταμί. Τέλος, απέναντί του δεν είχε παρά ήπιες εκδοχές των «συντηρητικών». Και αυτό γιατί το Σώμα των Φρουρών της Επανάστασης, που ελέγχεται από τον Αλί Χαμενεΐ, φρόντισε να αποκλείσει όχι μόνο τον Ραφσατζανί που είχε τα φόντα να συσπειρώσει την «αντιπολίτευση» σε μια πιο «σκληρή μεταρρυθμιστική» βάση, αλλά και τον συγγενή του απελθόντος προέδρου Αχμαντινετζάντ και «ακραία συντηρητικό» Εσφαντιάρ Ραχίμ Μασαεΐ.
Εν τέλει, ο «άγνωστος» Ροχανί εξέφραζε την ανάγκη του καθεστώτος να αντιμετωπίσει με έναν διαφορετικό από πριν (Αχμαντινετζάντ) τρόπο τα δύο αρκετά σοβαρά και σε μεγάλο βαθμό αλληλένδετα προβλήματά του χωρίς παράλληλα να ξεφύγει από τις βασικές του συντεταγμένες. Την εντεινόμενη απομόνωσή του από τη Δύση και ευρύτερα τις σχέσεις του με αυτήν. Και τα σοβαρά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που δημιουργεί το εμπάργκο της Δύσης και οι φόβοι τού καθεστώτος για αποσταθεροποίηση με μοχλό αυτά τα ζητήματα.
Πιο συγκεκριμένα, το καθεστώς επείγεται να μπει σε τροχιά επαναδιαπραγμάτευσης με τη Δύση της άρσης του εμπάργκο, πράγμα που συνδέεται με το ζήτημα των πυρηνικών του Ιράν. Σε δήλωσή του ο Ροχανί αμέσως μετά την εκλογή του τόνισε: «Θα επιδείξουμε ακόμη μεγαλύτερη διαφάνεια και θα προωθήσουμε μέτρα αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Από την άλλη πλευρά, αναμένουμε να μην επιβληθούν νέες κυρώσεις και στη συνέχεια να μειωθούν οι υφιστάμενες», ενώ επισήμανε πως θα δοθούν διαβεβαιώσεις προς τη Δύση ότι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είναι αποκλειστικά για ειρηνική χρήση. Ταυτόχρονα, όμως, και δηλώνοντας πως «οι σχέσεις μεταξύ Ιράν και Ηνωμένων Πολιτειών είναι ένα θέμα σύνθετο και δύσκολο», έθεσε τρεις όρους για να προχωρήσει ο διάλογος Ιράν–ΗΠΑ: να σταματήσει η αμερικανική παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις του Ιράν, να αναγνωρίσει η Δύση τα νόμιμα δικαιώματα του ιρανικού έθνους μεταξύ των οποίων και το πυρηνικό του πρόγραμμα και να πάψουν οι επιθετικές πολιτικές κατά της χώρας του. Επίσης στο θέμα της Συρίας έκανε σαφές ότι το Ιράν συνεχίζει στην ίδια πολιτική κατεύθυνση. Ταυτόχρονα, και στο «εσωτερικό» θέμα τόνισε σαν προτεραιότητά του «την αναζωογόνηση της οικονομίας, με στήριξη των αδυνάτων και ταυτόχρονη αναζήτηση επενδύσεων». Βέβαια και το ίδιο το καθεστώς γνωρίζει πως αυτού του είδους η ρητορική, συνηθισμένη σε αντιλαϊκά καθεστώτα, δεν αρκεί για να γίνουν αυτά που λέγονται πράξη. Πόσω μάλλον που, όπως και πριν έχουμε επισημάνει, το «εσωτερικό» πρόβλημα στη φάση αυτή συνδέεται πολύ στενά με τα ζητήματα των σχέσεων του Ιράν με τη Δύση.
Ο συνήθης προβοκάτορας – το κράτος του Ισραήλ- κάλεσε τη Δύση (βλέπε ΗΠΑ) να μη χαλαρώσει τις πιέσεις στο Ιράν, θέλοντας να υπογραμμίσει την αντίθεσή του με τη δήλωση Ομπάμα που χαρακτήρισε την εκλογή του Ροχανί «δυνάμει ελπιδοφόρο σημάδι». Ωστόσο, και για τις ΗΠΑ τα ζητήματα στα οποία καλούνται να πάρουν αποφάσεις δεν είναι και εύκολα. Εάν η παραπάνω τοποθέτηση δεν είναι για το θεαθήναι, πώς μπορεί αυτή να μετατραπεί σε πράξη όταν ταυτόχρονα οι ΗΠΑ έχουν στο διαρκές τους στόχαστρο το Ιράν αλλά και κλιμακώνουν την παρέμβασή τους –έστω και δι’ αντιπροσώπων- στη «σύμμαχο και φίλη χώρα» προς το Ιράν, Συρία;
Με τα μέχρι τώρα δεδομένα, αυτό που διαφαίνεται στον ορίζοντα είναι ένα εκατέρωθεν «μέτρημα» προθέσεων και δυνατοτήτων. Με τις ΗΠΑ να συνεχίζουν να ποντάρουν στην απ' έξω πίεση και στρίμωγμα που θα ρυμουλκεί προς πιο συμβιβαστικές προσεγγίσεις την ιρανική ηγεσία. Όχι ότι δεν υπάρχουν και οι θιασώτες μιας πιο επιθετικής πολιτικής που βασίζεται σε μια λογική πριμοδοτούμενης απ’ έξω «εσωτερικής» ανατροπής, που όμως έχει έως τώρα οικτρά αποτύχει. Ούτε φυσικά έχουν εξαφανιστεί οι πιο τυχοδιωκτικές φωνές που μιλάνε για επέμβαση, οι οποίες όμως φαίνονται και είναι περιθωριοποιημένες. Και την ιρανική ηγεσία να δείχνει πως τόσο για το ξεπέρασμα των προβλημάτων που αντιμετωπίζει όσο και ευρύτερα για το ρόλο που θέλουν να προσδώσουν στη χώρα –το ρόλο μιας ισχυρής περιφερειακής δύναμης- δεν της αρκούν οι μέχρι τώρα σχέσεις που έχει οικοδομήσει με την «Ανατολή», αλλά ψάχνεται και για το πώς θα επανοικοδομήσει σχέσεις και με τη «Δύση». Δεν μας φαίνεται εύκολο εγχείρημα αυτό της ιρανικής ηγεσίας, τόσο γενικά όσο και ειδικά με αυτά που συμβαίνουν και τα πολύ μεγαλύτερα που έχουν τεθεί από τους ιμπεριαλιστές στη φλεγόμενη περιοχή της Μέσης Ανατολής.
