Πακιστάν-ΗΠΑ Από τη «δύσκολη» σχέση στην κρίση

Και τα μισά να είναι αλήθεια από τα ρεπορτάζ των πακιστανικών ΜΜΕ για τις οργισμένες αντιδράσεις που ξεσήκωσε η αμερικανική επίθεση σε πακιστανικά φυλάκια στη μεθόριο με το Αφγανιστάν, φτάνει για να αντιληφθεί κανείς το αντιαμερικανικό κύμα που σαρώνει τη χώρα. Ισλαμιστές, κοσμικοί… μέχρι και χριστιανικές κοινότητες κατέβηκαν στους δρόμους της Λαχόρης, στο Καράτσι, στο Ραβαλπίντι, στο Πεσαβάρ και αλλού, φωνάζοντας «θάνατος στην Αμερική» και κρατώντας πακιστανικές σημαίες, σε μια πρωτόγνωρη επίδειξη εθνικής ενότητας. Ακόμα και αν ορισμένες από τις αντιδράσεις ευνοήθηκαν από την κυβέρνηση, που στριμωγμένη θέλει να στείλει απειλητικά μηνύματα στην Ουάσιγκτον, είναι ολοφάνερο πως το κλίμα που επικρατεί στη μεγάλη πλειοψηφία των Πακιστανών δεν είναι σκηνοθετημένο.
Η τελευταία πράξη που δημιούργησε σημαντική ρωγμή στις –από καιρό- δύσκολες αμερικανο-πακιστανικές σχέσεις διαδραματίστηκε το βράδυ της 25 προς 26 του Νοέμβρη στην αφγανική μεθόριο. Με πρόσχημα την καταδίωξη μιας ομάδας ενόπλων της φιλο-ταλιμπανικής ισλαμικής ΤPP, που δρα στο Πακιστάν, αμερικάνικα αεροπλάνα και ελικόπτερα βομβάρδισαν θέσεις του πακιστανικού στρατού σκοτώνοντας 24 στρατιώτες. Η επίθεση συνεχίστηκε παρά το γεγονός πως επί δύο ώρες οι Πακιστανοί έστελναν απεγνωσμένα μηνύματα. Ακόμη, η επίθεση στους Πακιστανούς και όχι στην ισλαμική ΤPP δικαίωσε και όσους αξιωματούχους στο Πακιστάν ισχυρίζονται πως πίσω από τη συγκεκριμένη ομάδα βρίσκονται τα δίκτυα της CIA που επιχειρούν να εκθέσουν το Πακιστάν στη Δύση. Ηταν η όγδοη (!) «κατά λάθος» αμερικάνικη αεροπορική επίθεση στον πακιστανικό στρατό τα τελευταία τρία χρόνια, που έχουν στοιχίσει τη ζωή σε 72 τουλάχιστον στρατιώτες και αξιωματικούς, και συνέχεια μιας αλυσίδας κρίσεων το 2011, που έχουν φέρει σε πολύ τεταμένη κατάσταση τις σχέσεις της χώρας με την υπερδύναμη. Η επιδρομή–δολοφονία του Μπιν Λάντεν από ειδικές αμερικανικές δυνάμεις μέσα στο έδαφος του Πακιστάν, η σύλληψη ενός αμερικανού αρχι-πράκτορα και το ξήλωμα του δικτύου του και οι συνεχείς επικρίσεις των ΗΠΑ για την ανοχή των Πακιστανών στο λεγόμενο τρομοκρατικό δίκτυα Χακάνι ήταν οι κορυφαίες αντιπαραθέσεις του προηγούμενου διαστήματος.
Η αμερικανο-πακιστανική δύσκολη σχέση που ξεκίνησε από την αρχή της εισβολής στο Αφγανιστάν απηχεί τα διαφορετικά συμφέροντα και ιεραρχήσεις που έχει η κάθε πλευρά για τις εξελίξεις στην περιοχή και κυρίως για το ρόλο του Αφγανιστάν. Η δύσκολη αυτή σχέση διατηρήθηκε με πολλά προβλήματα όλα αυτά τα χρόνια, εκτός των άλλων γιατί το Πακιστάν χρησιμοποιήθηκε και σαν βασικός δρόμος ανεφοδιασμού του κατοχικού ΝΑΤΟϊκού στρατού στο Αφγανιστάν. Τώρα, όμως, όσο πλησιάζει η ώρα της αποχώρησης (;) και του μετα-κατοχικού μέλλοντος τόσο ξαναναδεικνύονται οι σημαντικές διαφορές. Η Ουάσιγκτον επιδιώκει μια ελεγχόμενη μετα-κατοχική κατάσταση με ενσωμάτωση –αν είναι δυνατόν– μερίδας των Ταλιμπάν στις πολιτικές διαδικασίες, αλλά κυρίως να αποφευχθεί μια επανάκαμψη των ακραίων ισλαμιστών και των δικτύων που σχετίζονται με την Αλ-Κάιντα. Αντίθετα το Πακιστάν, επιδιώκοντας το Αφγανιστάν να παραμείνει κράτος με ειδική σχέση μαζί του (το στρατηγικό βάθος που χρειάζεται έναντι της Ινδίας), θέλει με κάθε τρόπο να κρατήσει ανοικτές τις πόρτες για όλα τα μετα-κατοχικά ενδεχόμενα, γνωρίζοντας από πρώτο χέρι πως τα σημερινά ανδρείκελα στην Καμπούλ με δυσκολία θα επιβιώσουν αν φύγουν οι αμερικανοί πεζοναύτες που τους προστατεύουν. Το Πακιστάν θέλει μια πολιτική διαδικασία εξομάλυνσης και σχέσεων με τις ισλαμικές ομάδες που έχουν ενισχυθεί και μέσα στην επικράτειά του, ειδικά στη μεθόριο με το Αφγανιστάν και τις βορειοδυτικές επαρχίες, σε αντίθεση με τους Αμερικανούς που απαιτούν σκληρή αντιμετώπιση, επιλογή που με μαθηματική ακρίβεια θα αποσταθεροποιήσει τη χώρα και θα ενισχύσει τους κινδύνους για διαμελισμό.
Το πακιστανικό καθεστώς αντέδρασε έντονα, αν και μένει να δούμε αν εννοεί να υλοποιήσει τις αποφάσεις που πήρε εν θερμώ. Εκλεισε τα μεθοριακά περάσματα ανεφοδιασμού των ΝΑΤΟϊκών στο Αφγανιστάν, δεν πήρε μέρος στη διάσκεψη της Βόννης για το μέλλον του Αφγανιστάν και έδωσε διορία ως τις 15 του Δεκέμβρη στο αμερικανικό προσωπικό της αεροπορικής βάσης Σαμσί στο Μπαλουχιστάν να αποχωρήσει. Η Σαμσί είναι μια βάση της CIA η οποία, με μη επανδρωμένα αεροσκάφη, πραγματοποιεί επιχειρήσεις στο Αφγανιστάν και στο Ιράν. Οι προσπάθειες της Ουάσιγκτον, με απανωτά τηλεφωνήματα της Χίλαρι και του Ομπάμα που εκφράσανε τη λύπη τους για το «ατυχές» περιστατικό, μέχρι τώρα δεν έχουν κάμψει τους Πακιστανούς. Φυσικά η διάρρηξη των σχέσεων δεν είναι μια εύκολη υπόθεση για καμία από τις δύο πλευρές, πολύ περισσότερο που το Πακιστάν αποτελεί πυρηνική δύναμη, έστω και δεύτερης γραμμής, και μένει να δούμε τις εξελίξεις μέχρι την επόμενη κρίση.
Πάντως αποτελούσε τον ορισμό του οξύμωρου η εικόνα από την έναρξη των εργασιών της Βόννης 2, δέκα χρόνια μετά την πρώτη σύνοδο, που και τότε οι Δυτικοί μοίρασαν δισεκατομμύρια δολάρια στους Αφγανούς… στα λόγια. Εκατό χώρες και οργανισμοί και περίπου εξήντα υπουργοί πήραν μέρος στην εναρκτήρια συνεδρίαση στις 5 του Δεκέμβρη με επικεφαλής τους Μέρκελ, Χίλαρι, Ζιπέ και Καρζάι και έλειπε το κράτος-κλειδί στις αφγανικές εξελίξεις. Δηλαδή το Πακιστάν.
Δέκα χρόνια μετά τη δυτική, με επικεφαλής τους Αμερικάνους, εισβολή και κατοχή του Αφγανιστάν και τα ποτάμια αίματος που προξένησε, η Ουάσιγκτον πέτυχε το ακατόρθωτο. Ούτε στο Αφγανιστάν να βρει σταθερή λύση και στο Πακιστάν να αντιμετωπίζει μια πανεθνική αντίθεση και κατακραυγή. (Η εσπευσμένη αναχώρηση του προέδρου Ζαρντάρι για ιατρικούς λόγους στο Ντουμπάι μπορεί να μη στενοχώρησε τους Πακιστανούς, που τον θεωρούν διεφθαρμένο και «φυτευτό», αλλά είναι ακόμη αδιευκρίνιστο αν σχετίζεται με τις πολιτικές εξελίξεις στο εσωτερικό του καθεστώτος.)

Δ.Π.