ΠΙΚΡΑ ΔΑΚΡΥΑ…

Τα πικρά δάκρυα της υπουργού Eργασίας της Ιταλίας δεν είναι κάτι που συμβαίνει συχνά. Πολύ περισσότερο όταν, όπως το «εισέπραξε» ο φακός και μαζί του όλη η οικουμένη, τα δάκρυα αυτά δείχνουν να είναι και ειλικρινή, πράγμα σπάνιο για το είδος του ζώου που διαχειρίζεται τις υποθέσεις των εργασιακών δικαιωμάτων σε τέτοιους μαύρους καιρούς και χαλεπούς. Εκφράζουν όμως κάτι βαθύτερο. L’ ITALIA E UNA REPUBBLICA DEMOCRACIA FONDATA SUL LAVORNO («Η Ιταλία είναι μια δημοκρατία που θεμελιώθηκε στη βάση της εργασίας») διατυπώνεται ρητά και απερίφραστα στο πρώτο άρθρο του (προφανώς) αστικού και χριστιανοδημοκρατικού συντάγματος της γειτονικής χώρας. Oμως, όπως έγραψε και το Bloomberg –που συσχετίζοντας τις παραγωγικότητες ΗΠΑ-Ιταλίας βρίσκει ότι ανά ώρα εργασίας το ιταλικό ΑΕΠ είναι πιο κάτω από το αμερικάνικο- η παραγωγικότητα της ιταλικής οικονομίας παραμένει σταθερή την τελευταία δεκαετία. Μήπως την εμποδίζει το «άρθρο» του συντάγματος να αναπτυχθεί; Κάποιοι είναι έτοιμοι να σπάσουν αβγά… Στο άρθρο αυτό συμπυκνώνεται η πίεση που εξάσκησε πάνω στον τομέα των εργασιακών κατακτήσεων τα 70 χρόνια ενός κινήματος που, αρχίζοντας από τα εργοστασιακά συμβούλια της δεκαετίας του ’20, περνώντας από την ίδρυση του μεγαλύτερου μετά το ΚΚΣΕ και του ΚΚΚ κόμματος της Διεθνούς και φτάνοντας στις μέρες μας μέσα από τη ριζοσπαστικοποίηση της δεκαετίας ’60-70, έβαλε τη δική του σφραγίδα ακόμα και στο αστικό σύνταγμα της μεταπολεμικής Ιταλίας. Ετσι μπορεί ακόμα και το πλέον μεταλλαγμένο ρεφορμιστικά κόμμα της εργατικής τάξης να μη γινόταν αποδεχτό στη συγκυβέρνηση ούτε και όταν υιοθετούσε τον λεγόμενο «ιστορικό συμβιβασμό», ωστόσο η σκιά αυτού που κάποτε έκφρασε έπεφτε πάνω στα άρθρα του αστικού συντάγματος (κάτι σαν το «δωρεάν παιδεία» του δικού μας συντάγματος). Ποιες είναι οι αγκυλώσεις που προκαλεί για το κεφάλαιο και για τους ελεγκτές της τρόικας αυτή η «κατεστημένη εικόνα»; «Είναι πιο εύκολο για μένα να ξεφορτωθώ τη γυναίκα μου παρά να απολύσω έναν υπάλληλο», παραδέχεται ένας πρόεδρος μιας κατασκευαστικής εταιρίας. Το άλλο βαρίδιο ή αγκύλωση αφορά τη διαπραγμάτευση των ιταλικών συμβάσεων εργασίας σε εθνικό συλλογικό επίπεδο γιατί καταργεί «όλα τα κίνητρα για συμβιβασμό σε τοπικό επίπεδο». Ενα επιπλέον βαρίδιο είναι ότι «οι Ιταλοί περνούν έξι φορές περισσότερο χρόνο στην απεργία απ’ ό,τι οι Γερμανοί». Αυτές οι «στρεβλώσεις» έχουν τώρα μπει στην ημερήσια διάταξη προς εκκαθάριση. Ενας, μάλιστα, ιταλός αναλυτής έγραψε ότι «είναι στο DNA μας η διαπραγμάτευση να φέρνει σύγκρουση». Χωρίς να ζούμε στην Ιταλία θα διαφωνήσουμε μαζί του ως ένα βαθμό. Μα ίσα ίσα στην Ιταλία αναπτύχθηκε περίφημα και αποτελεσματικά και η κουλτούρα της «εργασιακής συναίνεσης» και μάλιστα με πρωτεργάτη τον παππού Ανιέλι, όπως αναλύει ο Γκράμσι στα άρθρα του για τον «αμερικανισμό». Η ηγεσία του ευρωκομμουνιστικού κόμματος εκπαίδευσε –πολύ αργότερα- ολόκληρες γενιές συνδικαλιστών, επιστατών παραγωγής, γραφειοκρατών με την κουλτούρα της «εργασιακή συνεννόησης» και τα λεγόμενα «εργασιακά συμβούλια» αντικατέστησαν πολλές φορές το μάχιμο συνδικαλισμό. Ωστόσο, την ύπαρξή του όλο αυτό το σώμα –που σήμερα στην Ιταλία βάλλεται με τον ίδιο τρόπο που βάλλονται και οι εγχώριοι «Φωτόπουλοι»- την όφειλε στην ύπαρξη αυτών των δικαιωμάτων και στην ικανότητά του να ελέγχει την εργατική τάξη για να μην πάει «παραπέρα». Και εκεί όπως και «εδώ», πριονίζοντας το κλαρί, έχασαν και τη θέση τους σ’ αυτό: Από τους 27 εκατομμύρια εργαζόμενους μόνο τα 15 (40 ετών και άνω) απολαμβάνουν σταθερές θέσεις εργασίας. 8 εκατομμύρια νεότεροι εργαζόμενοι σχηματίζουν μια εφεδρική στρατιά ελεύθερων επαγγελματιών (μπλοκάκι) και συμβασιούχων και άλλα 4 εκατομμύρια χάνονται στην παραοικονομία και τη μαύρη εργασία. Να μη μιλήσουμε για την ανεργία που αυξάνεται γεωμετρικά. Τα αποτελέσματα μιας μεγάλης περιόδου πολέμου «χαμηλής έντασης» του κεφαλαίου απέναντι στα δικαιώματα της εργατικής τάξης τείνουν τώρα να ολοκληρωθούν με μια μετωπική επίθεση σε ό,τι απέμεινε, στο όνομα της «θωράκισης» απέναντι στην επίθεση των «αγορών» στα ιταλικά κρατικά ομόλογα και στο «χρέος». Ομως, πόσο μπορεί να ασκηθεί αποτελεσματικά για το σύστημα μια τέτοια διακυβέρνηση; Η παλιά διακυβέρνηση εξασφάλιζε την κοινωνική ειρήνη. Κάπως έτσι έμεινε σαράντα χρόνια η χριστιανοδημοκρατία στην Ιταλία ή ακόμα και ο Φράνκο ή ο Σαλαζάρ (που ήταν φασίστες) στην εξουσία. Οχι μονάχα με το κνούτο και το ρόπαλο ή τις δολοφονίες και τις συνωμοσίες (το ιταλικό πολιτικό παρασκήνιο είναι γεμάτο από δαύτες) αλλά και με κάποιες παραχωρήσεις στην αντίπαλη τάξη. Και με πολιτικούς, κοινωνικούς διαμεσολαβητές βεβαίως… Αποφασίζει λοιπόν το κεφάλαιο να εφαρμόσει μέχρι κεραίας το νόμο της κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης που «ανακάλυψε» ο Μαρξ. Οπως βέβαια και τη γέννηση του συνδικαλιστικού κινήματος της εργατικής τάξης που την αναπτύσσει στον ίδιο τόμο και σε «κοντινό» κεφάλαιο. Δεν φημίζονται για την… κατάρτισή τους όσοι σήμερα ενορχηστρώνουν την ολομέτωπη επίθεση στο σώμα της εργατικής τάξης. Θα πιαστεί για άλλη μια φορά «αδιάβαστη» η τάξη των κεφαλαιοκρατών; Οπωσδήποτε η Ιταλία είναι ένα άλλο μέγεθος και από αυτή την πλευρά.