Του Δημήτρη Μάνου
Η απειλή για τη συνολική υποβάθμιση του αξιόχρεου της γαλλικής οικονομίας (σύμφωνα με τη Moody's θα μπορούσε να κατεβεί από το τριπλό Α στο διπλό), δηλαδή η αμφισβήτηση της δυνατότητας να δανείζεται η Γαλλία με τους ευνοϊκούς όρους που δανείζεται κάθε ιμπεριαλιστής στις παγκόσμιες αγορές εκτός των άλλων θα στοίχιζε στον μηχανισμό διάσωσης (EFSF) απώλειες της τάξης των 150 δισ. ευρώ!
Ο ίδιος οίκος αξιολόγησης υποβάθμισε το σύνολο των περιφερειακών γερμανικών τραπεζών (Landesbanken). Πρόκειται για τις τράπεζες των ομόσπονδων κρατιδίων που παρέχουν υπηρεσίες σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις και σε «λαϊκούς καταθέτες» που κάτω από την πίεση των ιδιωτικών τραπεζών και της ομοσπονδιακής κυβέρνησης καλούνται να προχωρήσουν σε συγχωνεύσεις ή ιδιωτικοποιήσεις προκειμένου να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα ανακεφαλαιοποίησης από το ταμείο στήριξης τραπεζών (Soffin). Είναι οι τράπεζες που είχαν τη μεγαλύτερη έκθεση στα επισφαλή στεγαστικά δάνεια πριν από τη χρηματοπιστωτική κρίση. Να σημειωθεί πως το… λιγότερο γερμανικό κράτος συμμετέχει στα ΔΣ και στα κεφάλαια των τραπεζών αυτών μέσω των κυβερνήσεων των ομόσπονδων κρατιδίων. Την ίδια περίοδο η Bundesbank προειδοποιεί στην ετήσια έκθεσή της πως «η κρίση χρέους θέτει πλέον σε κίνδυνο και τις γερμανικές τράπεζες» παρά την πρόσφατη ενίσχυσή τους με επιπλέον κεφάλαια.
Στις παραπάνω ειδήσεις μπορεί κανείς να ανιχνεύσει πραγματικά οικονομικά στοιχεία (όπως, π.χ., την υπαρκτή έκθεση των γερμανικών –ιδιωτικών και τοπικών– τραπεζών στο ιδιωτικό και δημόσιο χρέος) αλλά και στοιχεία που έχουν να κάνουν με τον οικονομικοπολιτικό πόλεμο που έχει ξεσπάσει εντός και εκτός της ΕΕ. Εντός και εκτός των ευρωπαϊκών κρατών. Πόσο η πραγματικότητα χρησιμοποιείται στον οικονομικό (και όχι μόνο) ανταγωνισμό και πόσο αυτός ο ανταγωνισμός διαμορφώνει και την οικονομική πραγματικότητα της επόμενης μέρας; Τα όρια αυτών των δύο διαστάσεων μέσα σε έναν ιστορικό χρόνο που συμπυκνώνεται είναι πολύ δύσκολο να ανιχνευτούν. Θα μπορούσε μάλιστα να ισχυριστεί κανείς πως όλοι οι παράγοντες του συστήματος θαρρείς και το οδηγούν σε πρωτοφανείς συνθήκες ενός ανατροφοδοτούμενου εκβιασμού και συμπίεσης ώστε να παραχθούν καινούργια δεδομένα. Ποια όμως είναι τα δεδομένα της προηγούμενης περιόδου που αμφισβητούνται;
Πώς έφτασε η κρίση χρέους στην ευρωζώνη να απειλεί την ίδια την ΕΕ και την παγκόσμια οικονομία;
Οι Αμερικάνοι και ο ρόλος τους
Τη θέση των ΗΠΑ χρειάζεται να επιχειρήσουμε να τη δούμε πιο πλατιά από ένα σχήμα που μας λέει ότι συγκρούονται οι γεωπολιτικές τους επιδιώξεις (στρίμωγμα και στοίχιση της ΕΕ) με τις οικονομικές (αποτροπή κατάρρευσης της ευρωζώνης και επέκτασης της «φωτιάς» και στις δικές τους χρηματαγορές). Τέτοια διάσταση υφίσταται, αλλά και εδώ τα όρια δεν είναι πάλι σαφή.
Ο ρόλος των Αμερικάνων στην κρίση της ευρωζώνης δεν είναι αυθύπαρκτος, αλλά βρίσκεται σε στενή αμφιμονοσήμαντη συνάρτηση με τις αντιθέσεις των βασικών ιμπεριαλιστικών κέντρων μέσα στην ΕΕ. Ας μην ξεχνάμε ότι η ηγεσία Ομπάμα εκλέχτηκε –εκτός των άλλων– για να διαχειριστεί με πιο παραγωγικό για τους Αμερικάνους ιμπεριαλιστές τρόπο τις σχέσεις με την ΕΕ και να επουλώσει τα τραύματα στο ευρωατλαντικό μπλοκ.
Πολύ μεγάλη απορία δεν προκαλεί βέβαια το άρθρο των «Νew York Times» (που παραδοσιακά εκφράζει τις «δημοκρατικές ηγεσίες») για τη Γερμανία της οποίας «η εξηρτημένη από τις εξαγωγές οικονομία τρέφεται από την εξωτερική ζήτηση και μια συναλλαγματική ισοτιμία χαμηλή χάρη στα δεινά των γειτόνων της». Το άρθρο συνεχίζει πως το Βερολίνο επιμένει «σε πολιτικές που κρατάνε κλειστές τις βιομηχανίες και τους εργάτες άνεργους» και πως η Γερμανία σφάλλει αν πιστεύει «πως η χώρα τους θα παραμείνει αλώβητη ενώ θα καταρρέουν οι κυριότεροι εμπορικοί της εταίροι».
Σοφά λόγια, θα μπορούσε να προσθέσει κάποιος που βρίσκονται μάλιστα εντός μιας –εξηγήσιμης– κατεύθυνσης που διαμορφώνεται σε κάθε ιμπεριαλιστική χώρα ή μπλοκ η οποία υπαγορεύει να γίνονται παραινέσεις για ενέσεις κεϊνσιανισμού στις αγορές των… άλλων.
Απορία όμως προκαλεί ο κεντρικός του τίτλος, ότι η «Γερμανία δεν κινδυνεύει από τον πληθωρισμό αλλά από την διάλυση της ΕΕ». Ώστε οι Αμερικάνοι αγωνιούν για τη Γερμανία και την ΕΕ; Ίσως οι απορίες αυτές μετριαστούν διαβάζοντας τις προτάσεις του αρθρογράφου: «Μαζικές αγορές ομολόγων, μειώσεις επιτοκίων, παροχή νέας ρευστότητας στις αγορές που μπορεί να περιορίσει την επέκταση της κρίσης».
Σαφώς –για να αρχίσουμε να απαντάμε και κάποια… ερωτήματα– οι Αμερικάνοι επιθυμούν τον περιορισμό της κρίσης χρέους. Σίγουρα ανησυχούν για μια οικονομική καταστροφή που θα πάρει παγκόσμιες διαστάσεις αλλά προφανώς θέλουν η πολιτική αποτροπής να καταστρωθεί με τους όρους τους. Μια ενωμένη Ευρώπη ναι, αλλά όχι υπό τη σκληρή γραμμή των Γερμανών και πολύ περισσότερο ενός γερμανογαλλικού άξονα. Στο πλαίσιο αυτό λειτουργούν και οι ιδιαίτερες οικονομικές απαιτήσεις τους: να επιτραπεί στην ΕΚΤ να τυπώσει χρήμα και ουσιαστικά να λειτουργήσει η Κεντρική Τράπεζα ως μία και νομισματική (εκτός από δημοσιονομική) αρχή. Βέβαια αυτό θα κλόνιζε –πιθανότερα– το ευρώ ως παγκόσμιο σταθερό αποθεματικό νόμισμα απέναντι στο δολάριο των μηδενικών σχεδόν επιτοκίων. Ήδη υπάρχουν εκτιμήσεις πως το 2012 το ευρώ θα τοποθετηθεί στα 1,25 δολάρια. Αλλά κάτι τέτοιο ουδόλως ανησυχεί τους Αμερικάνους καθώς το ευρώ θα χάσει ένα μεγάλο μέρος των «γερμανικών» του χαρακτηριστικών.
Από την άλλη πολιτικά ωφελημένοι είναι οι Αμερικάνοι από την εισβολή του ΔΝΤ στα ευρωπαϊκά οικονομικά δρώμενα καθώς το ΔΝΤ αποτελεί τον βασικό στυλοβάτη του ευρωπαϊκού μηχανισμού στήριξης και με αυτή την έννοια μια οικονομική «απόβαση» στην ευρωζώνη έχει μεγάλη σημασία στους χειρισμούς και τις αντιπαραθέσεις τόσο τώρα όσο και μετά.
Οι κερδοσκόποι
Στη φάση αυτή οι επιδιώξεις των κερδοσκόπων συμπλέουν με αυτές των Αμερικάνων αλλά και των συμφερόντων του βδελυρού βρετανικού City που δεν θέλει να υποστεί τις δεσμεύσεις και τις υποχρεώσεις που συνεπάγεται το σχέδιο Μέρκελ για τον ρόλο των ιδιωτών στο ελληνικό «κούρεμα» αλλά και γενικότερα.
Πολύ περισσότερο όταν διαπιστώνεται ότι έχει πια τελειώσει το «πάρτι» με τα κρατικά ομόλογα όπου για πρώτη φορά από το 1861 οι αποδόσεις τους έφτασε να ξεπερνούν αυτές των μετοχών πριν πιάσουν «οροφή».
Ισχυρό καταφύγιο φαντάζουν τα αμερικάνικα κρατικά ομόλογα αλλά και τα λεγόμενα εταιρικά ομόλογα χωρίς το ρίσκο των χρηματιστηρίων.
Η πίεση δηλαδή στην ευρωζώνη και ουσιαστικά στη Γερμανία διατρέχοντας αναγκαστικά το μέγεθος… Γαλλία, είναι διπλή ή καλύτερα τριπλή υπολογίζοντας και τους Αγγλοσάξονες γενικότερα.
Πιέζεται δηλαδή η Γερμανία να επιτρέψει τη μεγαλύτερη εμπλοκή της ΕΚΤ στην αγορά ομολόγων που θα πρέπει να τυπώσει χρήμα για να κάνει ακόμα μεγαλύτερες και εγγυημένες –προφανώς– αγορές ομολόγων. Παράλληλα ποντάρουν στην έντονη γαλλογερμανική διαφωνία γύρω από αυτό το ζήτημα, διαφωνία και κόντρα που ταυτόχρονα ανησυχεί τις «αγορές» καθώς θέματα «ταμπού» όπως η διάλυση της ευρωζώνης έχουν πια ξεπεραστεί και συζητούνται όλα τα σενάρια. Είναι περιττό να τονίσουμε ότι αυτή καθαυτή η στάση των «αγορών» ανατροφοδοτεί αυτές τις διαλυτικές προοπτικές.
Οι τραπεζίτες
Οι Ευρωπαίοι τραπεζίτες σε όλο αυτό το σκηνικό μέχρι σήμερα ήταν ο πιο συντηρητικός παράγοντας καθώς σταθερά αντιστέκονταν στα διάφορα κουρέματα, υπεράσπιζαν τα (πιο υψηλά) ευρωπαϊκά επιτόκια. Εκδηλώνεται μια σύμπλευση ιδιωτικών και εθνικών τραπεζιτών με τους κεντρικούς τραπεζίτες (ΕΚΤ) ή πάλι εκδηλώνεται μια μετακίνηση των κεντρικών τραπεζιτών σε θέσεις «ποσοτικής χαλάρωσης». Πλέον όλο και πιο πολλοί μιλάνε για «παγωμένη ρευστότητα» εντός της ευρωζώνης καθώς μένουν «παρκαρισμένες» στην ΕΚΤ καταθέσεις άνω των 273 δισ. ευρώ και οδεύουμε στα 300 που αποτελεί ρεκόρ διετίας και πολύ κοντά στις εποχές της Lehman B. H άρνηση των Ευρωπαίων τραπεζιτών να κινήσουν τη ρευστότητα συνδυάζεται με ρεκόρ διαφυγής κεφαλαίων από τις ευρωπαϊκές αγορές, ενώ παράλληλα σκοτάδι καλύπτει την έκθεση των Αμερικάνων τραπεζών σε ευρωπαϊκό χρέος και σε τι ασφάλιστρα κινδύνου αντιστοιχεί αυτή η έκθεση.
Η απαίτηση για μια ασφαλή και γρήγορη χρηματοδότηση (τα ευρωομόλογα δεν περιλαμβάνονται προφανώς, καθώς είναι μια χρονοβόρα υπόθεση) κατά τα πρότυπα της Αμερικάνικης Ομοσπονδιακής Τράπεζας ώστε οι τράπεζες να καταγράψουν γρήγορα και μεγάλα κέρδη δημιουργεί καταιγιστικές πιέσεις που μπορεί να οδηγήσουν στο εντελώς αντίθετο αποτέλεσμα καθώς όλο το «χαρμάνι» είναι «χαρμάνι» κραχ!
Η Γερμανία (και στη… σκιά της η Γαλλία)
Από μια πρώτη (αλλά και μια δεύτερη) ματιά οι μόνοι που φαίνονται αμετακίνητοι είναι οι Γερμανοί. Είναι έτσι αλλά όχι ακριβώς.
Από μακροοικονομικής απόψεως προβάλλεται έντονα το υπερπληθωριστικό τραύμα της δεκαετίας του '30 (γράψαμε στο προηγούμενο φύλλο) το οποίο η Γερμανία με τίποτε δεν θα ήθελε, λέει, να επαναλάβει υπερασπιζόμενη τη δημοσιονομική και νομισματική σταθερότητα της ΕΚΤ και του ευρώ. Έφτασαν μάλιστα Ευρωπαίοι σύμβουλοι, προκειμένου η ΕΚΤ ή το EFSF να μη μετατραπούν σε κανονικούς τραπεζικούς χρηματοδότες, να προτείνουν να κάνει αντιδάνειο στο ΔΝΤ η ίδια η ΕΚΤ ώστε οι υπερχρεωμένες χώρες να δανειστούν απευθείας από το ΔΝΤ με κεφάλαια της πρώτης! Ο χώρος της εφημερίδας μάς αποτρέπει να χαρακτηρίσουμε τις αλληλομεταθέσεις αυτές με τον χαρακτηρισμό που τις αξίζει! Όμως η (πάντα «δύσκολη») Γερμανία, αν και αντίθετη, δείχνει να θέλει να συζητήσει τις προτάσεις αυτές φτάνει να αποτραπεί κάθε σκέψη για μαζική κοπή ευρωνομισμάτων. Όχι βέβαια πως η ΕΚΤ δεν έκανε όλη αυτή τη διετία και κοπές νομισμάτων, όμως όχι στη μαζική κλίμακα που θεωρείται σήμερα αναγκαία ώστε να αντιμετωπιστεί το συνολικό (και όχι μόνο της Ελλάδας) χρέος της ευρωζώνης. Και πάντως όχι στην κλίμακα της FED των ΗΠΑ.
Δεν είναι ιστορικού χαρακτήρα οι αντιρρήσεις της γερμανικής ηγεσίας αλλά εδράζονται στα διλήμματα και στις ανάγκες που θέτει η σύνθετη οικονομικοπολιτική σημερινή πραγματικότητα και οι παγκόσμιες αναδιατάξεις δύναμης και σ' αυτή την ηγεσία. Η γερμανική ελίτ φοβάται περισσότερο τον κίνδυνο της απώλειας κυριαρχίας πάνω στην Ευρώπη παρά τον πληθωρισμό αυτό καθαυτό, αφού τα οικονομικά δεδομένα δεν μπορούν να θεωρηθούν στην πραγματική τους και καθολική διάσταση αν δεν «πολιτικοποιηθούν». Ο πραγματικός φόβος είναι πως θα πρέπει να διεκδικήσει την πραγματική της θέση στο σημερινό παγκόσμιο συσχετισμό όχι κρυμμένη πίσω από ένα νόμισμα που δεν είναι ενιαίο νόμισμα (ίσως ούτε νόμισμα στην κυριολεξία), αλλά η ευρωπαϊκή μετάλλαξη του μάρκου. Την πολιτική της «ποσοτικής χαλάρωσης» οι ΗΠΑ την υποστηρίζουν όχι μόνο με τα νομισματοκοπεία τους (αυτή είναι η τεχνική πλευρά) αλλά με τη γενικότερη θέση τους στον κόσμο που περιλαμβάνει φυσικά και τη στρατιωτική τους υπεροχή.
Γι' αυτή την ηγεσία η υπαγόρευση του πώς θα ασκηθεί η δημοσιονομική πολιτική της ευρωζώνης και θα διαφυλαχθεί η νομισματική σταθερότητα είναι ζητήματα κυριαρχίας, δύο πυλώνες που δεν θα ήθελε να «πελεκήσει» χωρίς τουλάχιστο να συντρέξουν άλλες πιο σοβαρές εξελίξεις. Μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν η απειλή διάλυσης της ευρωζώνης από ένα μεγάλο κραχ δημόσιου χρέους ανεξέλεγκτου ή μια διάσπαση της ΕΕ εξαιτίας γενικότερων γεωπολιτικών ανατροπών (στην τελευταία περίπτωση βέβαια το ζήτημα θα έχει απαντηθεί από… μόνο του).
Ο διχασμός λοιπόν κάτω από όλες αυτές τις πιέσεις αφορά και τη γερμανική άρχουσα τάξη και το πολιτικό της προσωπικό. Η «μετακίνηση» των κεντρικών τραπεζιτών για την οποία έγινε λόγος πιο πάνω επηρέασε και το ίδιο το κυβερνητικό κόμμα, μερίδα του οποίου άρχισε να υποστηρίζει «την ανάθεση του ρόλου εγγυητή του κρατικού χρέους στην ΕΚΤ» όπως γράφει η γερμανική οικονομική εφημερίδα «Ηandelsblatt». Πρόκειται για μια άλλη «θέση ταμπού» που πλήττεται σε εντελώς όμως αντίθετη βάση και κατεύθυνση από το «ταμπού» διάλυσης της ευρωζώνης για το οποίο έγινε λόγος πιο πάνω. Ποιο «ταμπού» θα καταργηθεί στην πράξη πρώτο;
Παρόμοιες αντιφάσεις αντιμετωπίζει και η γαλλική ηγεσία. Ευρισκόμενη αν όχι στο μάτι, στον στενό δακτύλιο του κυκλώνα καθώς συνασπίζεται με όλους τους παράγοντες που πιέζουν τη Γερμανία προς την κατεύθυνση της «ποσοτικής χαλάρωσης» και της μετατροπής της ΕΚΤ σε πραγματική νομισματική τράπεζα, υπονομεύει ένα πρόγραμμα διάσωσης στο οποίο είναι συνεγγυήτρια! Και ρίχνει νερό στον μύλο των κερδοσκοπικών επιθέσεων εναντίον της ίδιας. Μύλος ευρωπαϊκός…
(Για άλλη μια φορά) Μέσα ή έξω;
Στα ερωτήματα συνεπώς που τέθηκαν στο προηγούμενο φύλλο για την παραμονή ή έξωση της Ελλάδας από την ευρωζώνη προστίθεται και το γενικότερο ερώτημα για τη συνολική –πλέον– πορεία της ευρωζώνης. Δεν είναι φυσικά άσχετα μεταξύ τους τα δύο ζητήματα.
Βέβαια το μπλοκάρισμα στην ΕΕ είχε αρχίσει να εκδηλώνεται κατά το προηγούμενο διάστημα με αυτό που είχε χαρακτηριστεί ως «επανα-εθνικοποίηση» των οικονομικών πολιτικών.
Θα είναι μια έξωση της Ελλάδας από την ευρωζώνη καταλύτης γενικότερων εξελίξεων αποσυγκρότησης ή θα είναι το αποτέλεσμα γενικότερων οικονομικών και γεωπολιτικών εξελίξεων; Και επιπρόσθετα, μέσα στη σημερινή συμπυκνωμένη ιστορικά συγκυρία, στο πλαίσιο της μεγάλης αναδιάταξης δυνάμεων μήπως τελικά η μετεξέλιξη της ευρωζώνης σε αυτό που πραγματικά της αντιστοιχεί είναι τελικά ένα αναγκαίο κομμάτι για το προχώρημα αυτής της αναδιάταξης; Άρα υπάρχουν δυνάμεις έτοιμες να επιδιώξουν μια τέτοια ανατροπή;
Η μόνη σταθερά ενός τέτοιου πεδίου μεταβαλλόμενων παραμέτρων και ερωτημάτων βρίσκεται σε μια παραδοχή: η έξωση της Ελλάδας δεν θα είναι το πέταγμα ενός σακιού από ένα αερόστατο που θέλει να πετάξει ψηλά, αλλά περισσότερο θα μοιάζει με φορτίο που ρίχνεται στη θάλασσα από ένα σκαρί που κινδυνεύει να βυθιστεί. Θα είναι μια πράξη με τεράστιες επιπτώσεις –δυσανάλογες με το ειδικό και γενικό βάρος της χώρας– η εκδοχή να αρχίσει το ναυάγιο με αφορμή το ελληνικό χρέος. Εξάλλου είναι γνωστό πως οι Ευρωπαίοι εκβιάζουν με την έκτη δόση εκ του ασφαλούς καθώς γνωρίζουν όλοι ότι τουλάχιστον μέχρι το τέλος Δεκεμβρίου δεν λήγουν ομόλογα εξωτερικού δανεισμού, συνεπώς δεν απειλείται μια εξωτερική, στα όρια της ευρωζώνης, αλλά μια εσωτερική, μια ελληνική στάση πληρωμών. Στο στόχαστρο των κερδοσκόπων βρίσκεται αυτή τη στιγμή ο σκληρός πυρήνας της ΕΕ. Η Ιταλία για παράδειγμα, χρειάζεται συνολικά 37 δισ. ευρώ για την αναχρηματοδότηση του χρέους της ενώ μέχρι τον Απρίλη του 2012 θα χρειαστεί άλλα 150 δισ. και μέχρι τον Οκτώβρη του 2012 συνολικά 350 δισ. ευρώ. Και όλα αυτά με αποδόσεις που μέχρι τώρα ξεπερνούν το 7%.
Θα μπορούσαμε να ομαδοποιήσουμε σε τρεις χοντρικά εκδοχές μια πιθανή μετεξέλιξη της σημερινής μορφής της ευρωζώνης που θα περιελάμβαναν και την «τύχη» της χώρας μας:
Τη δρομολόγηση «τεχνικών» που θα επέτρεπαν στην ΕΚΤ να χρηματοδοτήσει τελικά το EFSF ωσάν να είναι τράπεζα σε ρόλο παρόμοιο με εκείνου της FED.
Τη διάσπαση της ευρωζώνης σε δύο νομισματικές ζώνες ενός σκληρού ευρώ και ενός ευρώ της περιφέρειας που θα επιτρέπεται η υποτίμησή του.
Την υιοθέτηση συστήματος που θα επιτρέπει τον διαχωρισμό του κρατικού χρέους σε δύο κομμάτια, ενός που θα χρηματοδοτεί το ίδιο το κράτος και ενός που θα χρηματοδοτεί η ΕΚΤ με την προϋπόθεση μιας ισχυρής και άτεγκτης εποπτείας.
Πολλά θα κριθούν στις 8 Δεκέμβρη στη σύνοδο κορυφής των ηγετών της ΕΕ που όπως όλα δείχνουν θα διεξαχθεί σε καθεστώς ασφυκτικής πολιορκίας και πανικού που μπορεί να απειλήσει την ευρωζώνη με ένα ηχηρό κραχ. Είναι φανερό ότι οι μέχρι τώρα μεταθέσεις έχουν διογκώσει παρά απαλύνει τις αντιθέσεις και τα προβλήματα.
Με βάση τον σημερινό συσχετισμό, καμία θετική προσδοκία δεν μπορεί να υπάρξει για τη χώρα και τον λαό σε όλες τις πιθανές εκδοχές. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις διαπραγματεύσεις με τον Νταλάρα για τους όρους και τα επιτόκια κουρέματος του χρέους ακόμα και αν η χώρα δεν δώσει το τοκογλυφικό επιτόκιο 8% που ζητούν οι τράπεζες, διαπραγματεύεται επιτόκιο 6% για τα επόμενα 30 χρόνια. Δηλαδή στη διάρκεια αυτών των χρόνων η χώρα θα πληρώνει καπέλο της τάξης γύρω στο 50% της αξίας των νέων ομολόγων, δηλαδή θα επιστραφεί το μισό όφελος από τους μειωμένους τόκους του σημερινού «κουρέματος»! Ήδη εκδηλώνονται οι πρώτες ηχηρές φωνές απόγνωσης στις γραμμές του αστικού μπλοκ για την πορεία καταστροφής και μάλιστα από διακεκριμένους υποστηρικτές των μνημονίων και των μεσοπρόθεσμων (συμβάλλουν βέβαια και οι πρώτες προσαγωγές και φυλακίσεις επιχειρηματιών που «θορύβησαν» τη συμπαθή τάξη αλλά και η επέλαση των «κυνηγών οφειλών» στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών με τα δάνεια των επιχειρηματιών).
Μπροστά ο γκρεμός μιας αδιέξοδης πολιτικής εξαρτήσεων κάθε είδους και πίσω το ρέμα της λαϊκής οργής που διογκώνεται…
ΥΓ. Όσον αφορά τον τίτλο «κοιλιακόν άλγος» σε σχέση με απλό «πονόκοιλος» της δημοτικής στο άρθρο του προηγούμενου φύλλου για την πιθανή έξωση από το ευρώ, πρόκειται για μια παράλληλη αναφορά στην «κρίση σκωληκοειδίτιδας» του Βενιζέλου που σύμφωνα με την ιδιωτική κλινική στην οποία κατέφυγε μετατράπηκε μέσα στη νύχτα σε «κοιλιακόν άλγος»!
