Συρία: Η αναδίπλωση του Ομπάμα Προσωρινοί συμβιβασμοί, δυσοίωνες προοπτικές

Η συμφωνία ΗΠΑ–Ρωσίας για το χημικό οπλοστάσιο της Συρίας, και πάνω σε ρωσικό σχέδιο, έχει αναμφίβολα έντονα τα στοιχεία του εντυπωσιασμού. Σεργκέι Λαβρόφ και Τζον Κέρι στη Γενεύη υπέγραψαν κείμενο συμφωνίας με συγκεκριμένα στάδια και χρονοδιαγράμματα.
Το πρώτο στάδιο (που δείχνει να υλοποιείται αφού έγινε η σχετική αίτηση) αφορά την ένταξη της Συρίας στη «Συνθήκη για την απαγόρευση των χημικών όπλων». Το δεύτερο απαιτεί να αποκαλύψει η Συρία τις εγκαταστάσεις φύλαξης και παραγωγής των χημικών της όπλων, στις οποίες θα μεταβούν εν συνεχεία οι επιθεωρητές για αυτοψία. Το τελικό στάδιο προβλέπει ότι σε συνεννόηση με τους επιθεωρητές θα αποφασιστεί ο τρόπος και ο τόπος καταστροφής τους. Τόσο η διαδικασία, πολύπλοκη και χρονοβόρα, όσο και οι ασάφειές της προδιαγράφουν την άδοξη κατάληξή της. Πάνω απ΄ όλα δεν παίρνει(;) υπόψη της καθόλου τη σημερινή τριχοτόμηση της Συρίας. (Άσαντ, Κούρδοι, αντικαθεστωτικοί). Κι εδώ αρχίζουν τα προβληματικά σημεία του «μεγάλου συμβιβασμού».
Πόσο εύκολο θα είναι να γίνουν οι έλεγχοι για τους επιθεωρητές του ΟΗΕ εν μέσω μιας αιματηρής σύρραξης; Ποιες οι αντιδράσεις αν ο Άσαντ απαιτήσει να ερευνηθούν και οι περιοχές που δεν βρίσκονται υπό τον έλεγχό του, με τον ισχυρισμό ότι και η αντιπολίτευση κατέχει αποθέματα χημικών όπλων;
Σε ό,τι αφορά αυτή καθαυτή την εξέλιξη, έχουμε καθαρά μια αναδίπλωση των ΗΠΑ. Μάλιστα πολλοί αναλυτές μιλούν για «αυτο-παγίδευση» του Ομπάμα αναφορικά με τη δήλωσή του ότι οι ΗΠΑ θα παρέμβουν στρατιωτικά εάν υπάρξει χρήση χημικών όπλων. Όπως και να έχει, στη φάση αυτή οι ΗΠΑ τα μάζεψαν. Ωστόσο μπορούμε να πούμε πως προηγήθηκαν αρκετά σημάδια που, ακόμη και αν δεν προδίκαζαν αυτή τη εξέλιξη, τουλάχιστον την εξηγούν σήμερα σε σημαντικό βαθμό. Ο χαρακτήρας της στρατιωτικής επέμβασης των ΗΠΑ παρέμεινε ασαφής. Ο τριήμερος βομβαρδισμός για τιμωρία του Άσαντ αντιμετωπίστηκε μάλλον σκωπτικά από πολλές πλευρές. Το εσωτερικό μέτωπο στις ΗΠΑ δεν ήταν σε καμιά περίπτωση προετοιμασμένο για επέμβαση κλίμακας Ιράκ ή Αφγανιστάν. Οι εσωτερικές αντιθέσεις στα κέντρα εξουσίας αναφορικά με τακτικές και στρατηγικές του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού σε συνδυασμό με τις απαραίτητες ισορροπίες που απαιτούνται δεν πρέπει να ήταν διαμορφωμένες στη φάση αυτή.
Πράγμα που σίγουρα επέδρασε στη συγκρότηση των απαιτούμενων συμμαχιών, με πιο σοβαρή την περίπτωση της Βρετανίας. Όλα τα προηγούμενα πατούν βέβαια σε πιο ουσιαστικά ζητήματα. Είναι καθαρό πως σε αυτή την περίπτωση η ετοιμότητα αντίδρασης της Ρωσίας θα ήταν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό ενεργή (οι αντιδράσεις της δεν θεωρούνταν προβλέψιμες) αφού θα πλήττονταν ζωτικά της συμφέροντα τόσο άμεσα όσο και προοπτικά. Επιπλέον αυτή καθαυτή η κατάσταση στο εσωτερικό του μετώπου που αντιμάχεται τον Άσαντ δεν είναι, και παραμένει τέτοια, ιδανική για τους Αμερικάνους. Πάντως και σε συνδυασμό με τα προηγούμενα ο σοβαρότερος λόγος πρέπει να αναζητηθεί στην αδυναμία των ΗΠΑ να ορίζουν το επόμενο βήμα τους, με δεδομένο ότι μια επέμβαση θα είχε ως πιο πιθανή συνέχεια την ανάφλεξη όλης της περιοχής.
Δύσκολα πάντως θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς πως η υποχώρηση του Ομπάμα πλήττει ανεπανόρθωτα το κύρος των ΗΠΑ. Και αυτό θα φανεί σύντομα. Δεν ισχύει ωστόσο το ίδιο και για όσους υποστήριξαν σθεναρά τη στρατιωτική επέμβαση. Και ιδιαίτερα αυτοί που βγήκαν σε πρώτο πλάνο, όπως οι κυβερνήσεις Γαλλίας και η Τουρκίας. Ιδιαίτερα η δεύτερη δείχνει αρκετά σαστισμένη μια και το θεωρούσε πολύ σίγουρο, γιατί της ήταν και πολύ επιθυμητό, ότι θα διαδραμάτιζε καίριο ρόλο στο πλαίσιο μιας αμερικανικής επέμβασης. Ο υπουργός Εξωτερικών, Αχμέτ Νταβούτογου, έδωσε ήδη στίγμα των προθέσεων της Άγκυρας, υποστηρίζοντας σε δηλώσεις του ότι το πρόβλημα στη Συρία δεν αντιμετωπίζεται μόνο με την παράδοση του χημικού της οπλοστασίου. Η κατάρριψη του συριακού ελικόπτερου μπορεί να ήταν και δείγμα αυτή της σύγχυσης. Βλέπει τους Κούρδους να είναι κοντά στο να αποκτήσουν θεσμοθετημένη κρατική οντότητα (Δυτικό Κουρδιστάν, όπως αποκαλούν την περιοχή στη Βόρεια Συρία), σε μια περίοδο έντονης αστάθειας στο εσωτερικό της.
.

Φυσικά ο μεγάλος χαμένος θα εξακολουθεί να είναι ο λαός της Συρίας ακόμα και μετά από αυτή την εξέλιξη.

Από διπλωματική άποψη, η Ρωσία φαίνεται να κερδίζει καθώς η Μόσχα έχει την πρωτοβουλία, καθορίζοντας στη φάση αυτή την δική της «ατζέντα». Ωστόσο η αίσθηση της «νίκης» Πούτιν από την υποχώρηση Ομπάμα που προβλήθηκε και προβάλλεται είναι σχετικότατη. Η μετάθεση στη φάση αυτή της αντιπαράθεσής τους στο διπλωματικό επίπεδο (που κανείς αναλυτής δεν ρισκάρει να του δώσει μεγάλο χρονικό ορίζοντα) θα είναι μια προσωρινή κατάσταση. Άλλωστε, πάντα, πίσω από το διπλωματικό επίπεδο και τις εκατέρωθεν δηλώσεις κρύβονται τάσεις, βλέψεις και στόχοι, που πιέζουν τα πράγματα σε εντελώς διαφορετικές κατευθύνσεις, ορίζοντας και τους πραγματικούς κανόνες του ιμπεριαλιστικού παιχνιδιού. Οι κανόνες που υποτίθεται ότι ορίστηκαν και διευκρινίστηκαν στη Γενεύη μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ είναι το πλαίσιο που θα επικαλεστεί η κάθε πλευρά για να καταλογίσει στην άλλη την παραβίασή τους.

Ήδη οι «τριβές» ξεκίνησαν πριν στεγνώσει το μελάνι της συμφωνίας. Από τη μια ο Τζον Κέρι απαίτησε να μεταφερθούν τα χημικά εκτός Συρίας για να καταστραφούν, από την άλλη ο Μπασάρ Αλ Άσαντ απέστειλε μεν στον ΟΗΕ την αρχική αίτησή του για ένταξη της Συρίας στη συνθήκη κατά των χημικών, αλλά έθεσε τους πρώτους όρους, δηλώνοντας ότι θα υποβάλει τα στοιχεία για το χημικό οπλοστάσιό του σε ένα μήνα κι όχι μέσα σε μια εβδομάδα, όπως προβλέπει το κείμενο της Γενεύης

Σήμερα η διελκυστίνδα περιστρέφεται γύρω από το νέο ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και ειδικότερα αν θα περιλαμβάνει αναφορά στο κεφάλαιο 7 του Καταστατικού χάρτη του ΟΗΕ το οποίο προβλέπει χρήση στρατιωτικής βίας. Ενδεικτική άλλωστε η πρόσφατη δήλωση του Ομπάμα, ότι η στρατιωτική επέμβαση βρίσκεται ακόμη στο τραπέζι!
Η Ρωσία αξιώνει στην απόφαση του ΣΑ του ΟΗΕ να μη γίνει αναφορά σε αυτό το κεφάλαιο. Πάντως οι υπουργοί Εξωτερικών ΗΠΑ, Γαλλίας και Βρετανίας συμφώνησαν στη γαλλική πρωτεύουσα την περασμένη Δευτέρα να επιδιώξουν ψήφισμα που θα θέτει λεπτομερές και δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα για την παράδοση του συριακού χημικού οπλοστασίου. Από την πλευρά του ο ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, τόνισε ότι φωνές για ένα γρήγορο ψήφισμα στον ΟΗΕ για τη Συρία, που θα απειλεί με τιμωρία, δείχνουν «έλλειψη κατανόησης» της ρωσο-αμερικανικής συμφωνίας για τα χημικά όπλα της Δαμασκού, υπογραμμίζοντας ταυτόχρονα πως η χώρα του υπολογίζει στις ΗΠΑ για την τήρηση των συμφωνηθέντων.

Καθώς η κατάσταση παραμένει ρευστή, ανατροπές στις δρομολογημένες διαδικασίες καθόλου δεν αποκλείονται. Άλλωστε η αντιπαράθεση για το ποιος έκανε χρήση χημικών συνεχίζεται, αφού και η έκθεση των εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ που παραδόθηκε πριν από λίγες μέρες επίσημα δεν αποσαφηνίζει αυτό το ζήτημα πέραν του ότι χρησιμοποιήθηκαν πύραυλοι εδάφους εδάφους. Για τις ΗΠΑ αυτό βέβαια είναι απόδειξη ότι είναι ο Άσαντ, γιατί μόνο αυτός διαθέτει τέτοιους πυραύλους.
Από τη μεριά του ο πρόεδρος της επιτροπής των εμπειρογνωμόνων, αναφερόμενος στις14 επιθέσεις που καταγγέλθηκαν, δήλωσε πως δεν καθορίζεται το ποιος «ευθύνεται για τα εγκλήματα αυτά», προσθέτοντας ότι η Δαμασκός έχει καλέσει και την Κάρλα ντελ Πόντε, μέλος της επιτροπής, να πραγματοποιήσει επίσκεψη στη Συρία υπό την προσωπική της ιδιότητα. Ως γνωστό, η πρώην εισαγγελέας του Ποινικού Δικαστηρίου της Χάγης για την πρώην Γιουγκοσλαβία τον περασμένο Μάιο είχε πει ότι υπάρχουν καταγγελίες πως ομάδες της αντιπολίτευσης έκαναν χρήση χημικών όπλων.

Σίγουρα οι ΗΠΑ δεν μπορεί να είναι ευχαριστημένες από την τροπή που πήρε η εξελίξη στο Συριακό. Στο βαθμό μάλιστα που η εξέλιξη αυτή ευνοεί τη Ρωσία στο να διαμορφώσει όρους που να της δίνουν πόντους εμπιστοσύνης και από άλλα καθεστώτα, και όχι μόνο στην περιοχή, στέλνει μηνύματα καθόλου αρεστά για τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό.
Επαναφέρουν το θέμα της απομάκρυνσης του Άσαντ αλλά μετά την ολοκλήρωση της καταστροφής του χημικού οπλοστασίου ή αν… εμποδίζει την ολοκλήρωσή της, όπως δήλωσε ο Ομπάμα. Ένα είναι βέβαιο: οι αμερικάνοι ιμπεριαλιστές στο επόμενο διάστημα θα κινηθούν με κάθε μέσο και τρόπο για να επαναφέρουν την «τάξη». Και αυτό μπορεί να γίνει μόνο με ακόμη μεγαλύτερη κλιμάκωση της βίας.
Χ.Β.