Του Δημήτρη Μάνου
Το κλίμα στο εσωτερικό είχε από καιρό προετοιμαστεί και μάλιστα με πρωταγωνιστές την πλειοψηφία των οικονομολόγων του αριστερού βήματος, δημοσιογράφους (π.χ. Παπακωνσταντίνου, αλλά στην πορεία άλλοι πήραν τη… σκυτάλη) και πολιτικούς προερχόμενους κατά βάση από τον χώρο του ΣΥΡΙΖΑ.
Η βάση στήριξης
Χορηγός του συνεδρίου είναι η ίδια η ΕΕ. Αυτό από μόνο του θα ήταν αρκετό για να μπει τελεία και παύλα στο παρόν άρθρο, πέραν πάσης αναλύσεως. Όμως διαπιστώνουμε μια –κατά κάποιον τρόπο– επανάληψη ενός είδους «φόρουμ» σε επίπεδο οικονομολόγων και ειδικών, τους οποίους καλείται το ελληνικό κίνημα αλλά και τα κινήματα όλων των χωρών που έχουν στοχοποιηθεί για το δημόσιο χρέος τους να στηρίξουν ενεργά! Και χάριν αυτού το άρθρο θα... συνεχιστεί.
Μια ματιά στις συμμετοχές είναι διαφωτιστική:
«Μεταξύ αυτών, μέχρι στιγμής, θα συμμετάσχουν: Ερίκ Τουσέν από την Επιτροπή για την Κατάργηση του Χρέους του Τρίτου Κόσμου, Βέλγιο, ο οποίος έχει συμβάλει στην ΕΛΕ του Εκουαδόρ, ο Άντι Στόρεϊ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Δουβλίνου, ο Αντρέ Χούνκο, βουλευτής του Die Linke, Γερμανία, ο Ντενί Ντιράν, γ.γ. της Ομοσπονδίας Γάλλων Τραπεζοϋπαλλήλων της CGT, ο Ντάριους Ζαλέγκα, συνδικαλιστής και δημοσιογράφος της εφημερίδας “Le Monde Diplomatique”, Πολωνία, ο Νικ Ντίαρντεν από την Jubilee Debt Campaign, Ηνωμένο Βασίλειο, ο Όσκαρ Ουγκαρτέτσε, σύμβουλος Κεντρικών Τραπεζών Νικαράγουας και Βολιβίας στην αναδιάρθρωση του χρέους, ο Άλαν Σίμπιλς από την Αργεντινή, οικονομολόγος, ερευνητής, ειδικός στη σχέση Αργεντινής-ΔΝΤ, ο Κλαούντιο Λοσάνο, βουλευτής από την Αργεντινή, η Μαρία-Λουτσία Φατορέλι, από την Επιτροπή Ελέγχου του Χρέους, Βραζιλία, η Λίντι Νασπίλ, από την Επιτροπή Λογιστικού Ελέγχου των Φιλιππίνων, ο Μ. Ραχμάνι από το Μαρόκο, ο Φάτι Τσαμκί από την Τυνησία, αμφότεροι μέλη των επιτροπών για την κατάργηση του χρέους στον Τρίτο Κόσμο και της Attac, ο Φάνγουελ Μποκόσι από το Αφρικανικό Δίκτυο και το Φόρουμ για το Χρέος και την Ανάπτυξη».
Κάπως έτσι ανακοινώνονταν στο Διαδίκτυο και στον Τύπο οι συμμετοχές των διαφόρων παραγόντων στον αντίστοιχο ιστότοπο για τη συγκρότητση ΕΛΕ στη χώρα μας. Και πραγματικά οι συμμετέχοντες ήταν συνεπείς και ανταποκρίθηκαν αρκούντως.
Θα παρατηρούσε κανείς από τη σύνθεση των ομιλητών και εισηγητών ότι είναι έντονη η παρουσία προσωπικοτήτων και παραγόντων που έχουν συνδεθεί με τη λεγόμενη γαλλική σχολή «αντιπαγκοσμιοποίησης» γύρω από τον βασικό αρθρογράφο της εφημερίδας «Mond Diplomatique», την Attak κλπ. Είναι γνωστή εξ άλλου η ιδιαίτερη σχέση αυτής της σχολής σκέψης –που ας μην το ξεχνάμε είναι οι πρώτοι εισηγητές της έννοιας του «ολοκληρωτικού καπιταλισμού»– με τα (ρεφορμιστικά) δρώμενα στη Λατινική Αμερική. Τόσο με τα διάφορά Πόρτο Αλέγκρε και τα «αυτοδιαχειριστικά» προγράμματα ανέργων σε Αργεντινή, Σαν Σαλβαντόρ, όσο και με τις κυβερνητικές αλλαγές σε μια σειρά χώρες εκεί.
Μέσα λοιπόν από τις διεθνείς συμμετοχές αντιλαμβανόμαστε ότι γνώριμοι από την προηγούμενη και πλέον πρόσφατη περίοδο «συστημικής αμφισβήτησης» σε μεγάλο βαθμό πρωτοστατούν σε ένα νέο παγκόσμιο κίνημα, το κίνημα για τη διαγραφή του «απεχθούς χρέους».
Στη δεκαετία του ’70 (την εποχή που ο μακαρίτης Ε. Μαντέλ έκανε βασικό στοιχείο της οικονομικής του ανάλυσης το παγκόσμιο χρέος) ένα μείγμα πασιφιστών, σοσιαλδημοκρατών και σοσιαλιστών τροτσκιστικής προέλευσης είχε ξανά κάνει βασικό του λάβαρο το αίτημα της «διαγραφής όλου του χρέους των λαών του τρίτου κόσμου».
Στην εποχή μας η προσαρμογή είναι ακόμα μεγαλύτερη και πλέον αυτό το ετερόκλητο μίγμα που ενθαρρύνει κάθε προσπάθεια αναβίωσης σοσιαλδημοκρατικών λύσεων (με αριστερή υποστήριξη βεβαίως!) έχει κάνει ένα βήμα πιο συγκεκριμένο: ζητάει την παραγραφή τού «απεχθούς χρέους». Πόσο και ποιο είναι όμως το μέρος του απεχθούς χρέους;
Η Γαλλία, για παράδειγμα, ιμπεριαλιστική χώρα που έχει επανειλημμένα εγκληθεί από Γερμανούς και άλλους για το μεγάλο έλλειμμα και το δημόσιο χρέος της, θα μπορούσε να βρει ένα βήμα αντιρρόπησης της πίεσης και ενεργού συμμετοχής στα παγκόσμια δρώμενα μέσω των κινημάτων που θα στηρίζουν τους ειδικούς εκκαθαριστές του χρέους των εθνών… Ας θυμηθούμε τις συνεντεύξεις του Μάρκος στη χήρα Μιττεράν και όχι μόνο.
Η Διακήρυξη
Η Διακήρυξη που βγήκε τελικά μετά το διεθνές συνέδριο αναφέρεται στο τεράστιο πρόβλημα του δημόσιου χρέους των χωρών και στο πώς δημιουργήθηκε (λειτουργία του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, διαφορά κέντρου και περιφέρειας στην ΕΕ, διαφορά «φτωχών και πλούσιων», νεοφιλελεύθερες πολιτικές).
Να σημειώσουμε εδώ απλά ότι το πρόβλημα του χρέους δεν το έχουν μόνο οι «χώρες της περιφέρειας» και όχι μόνο ιμπεριαλιστικές χώρες όπως η Γαλλία αλλά και –κυρίως– οι ΗΠΑ (όπου πρόσφατα αμερικάνικοι οίκοι το χαρακτήρισαν μη εξυπηρετήσιμο), που μόνο με τον όγκο της οικονομικής τους παρουσίας παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του παγκόσμιου, πλανητικού χρέους.
Και μπορούν να έχουν αυτά τα τεράστια χρέη (ακόμα και της Γερμανίας το δημόσιο χρέος είναι πολύ μεγαλύτερο γιατί κρύβεται πίσω από τους ισολογισμούς των ομόσπονδων κρατιδίων) ακριβώς γιατί το «παγκόσμιο σύστημα» είναι ιμπεριαλιστικό. Όμως ο διάβολος θα αντιμετώπιζε το… λιβάνι με μεγαλύτερη στωικότητα απ’ ό,τι οι εισηγητές τον όρο –κόκκινο πανί– «ιμπεριαλισμός».
Στη συνέχεια αφού καλούνται όλοι οι λαοί να γίνουν αλληλέγγυοι με τους λαούς της περιφέρειας που αγωνίζονται για τη διαγραφή του απεχθούς χρέους, ως εναλλακτική λύση προτείνεται η αντικατάσταση του… απεχθούς νεοφιλελευθερισμού με τα γνωστά «μεταβατικά προγράμματα εξουσίας»: «Είναι καθοριστικό να επαναπροσανατολιστούν οι οικονομίες μέσω μεταβατικών προγραμμάτων που θα περιλαμβάνουν έλεγχο επί των κεφαλαιακών ροών, αυστηρές κανονιστικές ρυθμίσεις έως και δημόσια ιδιοκτησία επί των τραπεζών. Χρειάζεται ακόμη βιομηχανική πολιτική που να συντονίζει και να προγραμματίζει την οικονομική δραστηριότητα, μέσω δημοσίων επενδύσεων και δημοσίου ελέγχου στους στρατηγικούς τομείς της οικονομίας, με σεβασμό στο περιβάλλον. Πρωταρχικός σκοπός είναι η προστασία και η αύξηση της απασχόλησης. Είναι, επίσης, καθοριστικό να υιοθετηθούν γενναίες αναδιανεμητικές πολιτικές. Η φορολογική βάση θα πρέπει να διευρυνθεί και να γίνει προοδευτικότερη, με την επιβολή φόρων στους πλούσιους και στο κεφάλαιο, επιτρέποντας έτσι την αξιοποίηση εθνικών πόρων ως εναλλακτική λύση στο χρέος. Η αναδιανομή πρέπει επίσης να περιλαμβάνει την αποκατάσταση της δημόσιας χρηματοδότησης στην υγεία, την παιδεία, τις μεταφορές και την κοινωνική ασφάλιση, καθώς και την άρση των περικοπών σε μισθούς και συντάξεις» (από τη Διακήρυξη).
Στη Διακήρυξη γίνεται επίκληση του παραδείγματος του Ισημερινού και της Ισλανδίας (και σε άλλο σημείο της Αργεντινής) όπου το πρόβλημα απαντήθηκε –σύμφωνα με αυτούς– πάνω στην υγιή βάση της εθνικής κυριαρχίας και δρομολογήθηκαν ακόμα εξελίξεις ολοκληρωτικής διαγραφής του χρέους. Προτείνεται μάλιστα αυτή η λύση στους εξεγερμένους λαούς των χωρών της Αιγύπτου και της Τυνησίας!
Όμως πρόκειται για ετερόκλητα παραδείγματα.
Κατ’ αρχήν ο λαός της Αργεντινής δεν «ξεμπέρδεψε» και εξακολουθεί να ταλαιπωρείται από τους αρνητές του χρέους και την κυριαρχία των αστών. Ο «Στάθης» της «Ελευθεροτυπίας» που συγκαταλέγεται και αυτός σε όσους ζητάνε τη διαγραφή του χρέους περιγράφει με πολύ μελανά χρώματα την κοινωνική κατάσταση στην Αργεντινή όπου η φτώχεια εξακολουθεί να διογκώνεται και οι αστοί να πλουτίζουν αγοράζοντας όσο όσο δημόσιο και ιδιωτικό πλούτο. Για τον Ισημερινό ας μην εκδηλώνεται τόσος ενθουσιασμός. Σχετικά πρόσφατο είναι το αίμα που χύθηκε στα ορυχεία στις συγκρούσεις με τους φτωχούς και όχι με τους «πλούσιους δήμους». Όσο για την Ισλανδία, μια πτώχευση-τιμωρία θα συμπαρέσυρε σε ντόμινο καταρρεύσεων τις βρετανικές –κατά βάση– αλλά και τις ολλανδικές τράπεζες που στήριξαν την ισλανδική φούσκα.
Είναι νωρίς για συμπεράσματα;
Ασκείται μια κριτική από τα ΜΜΕ που στηρίζουν σφόδρα το μνημόνιο, όπως η «Καθημερινή», για την ανεδαφικότητα των στόχων της ΕΛΕ, για μηχανική μεταφορά άλλων καταστάσεων και άλλων προϋποθέσεων κ.λπ. Επίσης τελευταία μια μικρότερη μερίδα από τους αρνητές του χρέους, κυρίως ο Καζάκης, έχουν ασκήσει κριτική στον ορισμό του «απεχθούς χρέους» λέγοντας ότι αν δεν αποδειχτεί επαρκώς, θα τροφοδοτήσει με αντεπιχειρήματα τους υπερασπιστές του μνημονίου.
Το ζήτημα όμως δεν είναι η «επάρκεια» των επιχειρημάτων.
Θα μπορούσε βέβαια σε προπαγανδιστικό, υποστηριχτικό επίπεδο να δημιουργούνταν όχι μια, δέκα επιτροπές που να «ξεσκόνιζαν» τα οικονομικά στοιχεία και να ξεσκέπαζαν –πολύ πιο έγκαιρα, ειδικά όταν όλοι είχαν παραλύσει από την «πραγματικότητα του χρέους»– τις πραγματικές πλευρές και τις πραγματικές στοχεύσεις της πολιτικής των ιμπεριαλιστών και της ελληνικής ολιγαρχίας. Ακόμα και τώρα κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο.
Όμως όταν κάνεις βασικό αρμό της πολιτικής σου το «χρέος», όταν κλείνεσαι και εσύ στη λογική της «ανταπάντησης», όταν κλειδώνεις την προοπτική της πάλης στα κυβερνητικά προγράμματα, τότε είναι που αφαιρείς κάθε πιθανότητα να χρησιμοποιηθεί η πολιτική αποκαλύψεων ως (υποβοηθητικό) όπλο της πάλης του λαϊκού κινήματος και όχι ως… καλλιεργητής νέων ψευδαισθήσεων με λιγότερη ή περισσότερη δόση «κυβερνητισμού».
Ο Γιάννης Τόλιος, διδάκτωρ οικονομικών επιστημών, μέλος της «Ελληνικής Πρωτοβουλίας για τη δημιουργία ΕΛΕ», που συμμετείχε στο τριήμερο συνέδριο, περιγράφει ως εξής την προοπτική της ΕΛΕ για το ελληνικό χρέος:
«Το κίνημα άρνησης πληρωμής του χρέους και η απόρριψη του μνημονίου, συνδέεται με το όραμα μιας ανώτερης κοινωνίας όπου οι άνθρωποι και το περιβάλλον θα είναι πάνω από τα κέρδη. Προκύπτει κατά συνέπεια ανάγκη ανάδειξης μιας ριζοσπαστικής-αριστερής κυβέρνησης που θα εφαρμόσει ένα ανορθωτικό πρόγραμμα προοδευτικής εξόδου από την κρίση με ανοικτό τον ορίζοντα της σοσιαλιστικής προοπτικής».
Αυτός τουλάχιστον είναι ειλικρινής…
