Το σύγχρονο δουλεμπόριο καλά κρατεί…

Οι κινητοποιήσεις των εργαζομένων στις εργολαβίες του ΑΠΘ επανέφεραν, με τον πιο δραματικό τρόπο, στο φως της δημοσιότητας τις σύγχρονες μορφές δουλείας που προωθούνται εντατικά σε ιδιωτικό αλλά και δημόσιο τομέα: τον δανεισμό ή ενοικίαση εργαζομένων και την εργολαβία.
Το φρούτο αυτό δεν είναι σημερινό. Ήδη από το 2008 περισσότεροι από 50.000 εργαζόμενοι, στην πλειονότητά τους νέοι, εργάζονται κάτω από αυτό το καθεστώς, διαμέσου εταιρειών προσωρινής απασχόλησης (ΕΠΑ). Ποσό που υπολογίζεται ότι έχει διπλασιαστεί τα επόμενα χρόνια με το «πάγωμα» των προσλήψεων από το 2009 και μετά. Εξάλλου ο πρώτος νόμος που προέβλεπε την ίδρυση τέτοιων εταιρειών ψηφίστηκε το 2001.
Δεν είναι καν αποκλειστικά ελληνικό: στις περισσότερες χώρες της ΕΕ αντιστοιχεί περίπου στο 1% - 2% της συνολικής απασχόλησης. Μόνο στη Γερμανία από το 2008 μέχρι το 2011 ο αριθμός των ενοικιαζόμενων εργαζομένων ανήλθε στο ένα εκατομμύριο.
Τι σημαίνει όμως ενοικίαση εργαζόμενου ή παροχή εργασίας μέσω ΕΠΑ; Η ΕΠΑ προσλαμβάνει τον εργαζόμενο, υπογράφει σύμβαση μαζί του και τον αμείβει. Όμως ο εργαζόμενος παρέχει την εργασία του σε μια δεύτερη επιχείρηση, τη «χρήστρια», η οποία ασκεί το διευθυντικό δικαίωμα.
Πολλά τα παραδείγματα τέτοιων μορφών σύγχρονου δουλεμπορίου: Η Εθνική Τράπεζα είναι η πρώτη διδάξασα που εξασφαλίζει ήδη από το 2001, μέσω εταιρειών-μαϊμού, φτηνό, χωρίς δικαιώματα προσωπικό, το οποίο απολύει πριν συμπληρώσει 18μηνο και το επαναπροσλαμβάνει μέσω άλλων θυγατρικών εταιρειών. Έτσι, οι εργαζόμενοι δεν κατοχυρώνουν δικαιώματα και δεν μπορούν να διεκδικήσουν συμβάσεις αορίστου χρόνου. Αλλά και στις υπόλοιπες τράπεζες το κύκλωμα καλά κρατεί με πάνω από 3.000 «ενοικιασμένους» εργαζόμενους, σε ποσοστό 5% του συνόλου των εργαζομένων. Εργαζόμενους χωρίς ασφαλιστική κάλυψη, αυξήσεις στους μισθούς, επιδόματα και παροχές, αφού προσλαμβάνονται ως υπάλληλοι γραφείου και όχι τράπεζας και επομένως δεν καλύπτονται από τις κλαδικές συμβάσεις.
Ακολουθούν όλες οι μεγάλες επιχειρήσεις του ευρύτερου δημόσιου τομέα: ΔΕΗ, ΟΤΕ, ΕΛΤΑ, εργολαβίες καθαριότητας σε ΟΛΘ, ΟΣΕ, ΑΠΘ κ.α. Στις εργολαβίες της ΔΕΗ τα μεροκάματα ανέρχονται σε 20 -25 ευρώ, πληρώνονται με καθυστέρηση 2-3 μηνών, πολλές φορές χάνονται μισθοί, δώρα άδειες και επιδόματα αδείας.
Οχτώ μήνες απλήρωτοι παρέμειναν οι εργαζόμενοι στις εργολαβίες συντήρησης της Εγνατίας την περασμένη άνοιξη, ενώ αντίστοιχες ήταν οι καθυστερήσεις στις πληρωμές των εργαζομένων στις εργολαβίες του ΜΕΤΡΟ Θεσσαλονίκης, μέχρι την οριστική παύση του έργου.
Η εργολαβοποίηση είναι από της κύριες αιτίες αύξησης της επικινδυνότητας και των ατυχημάτων στην εργασία σε όλη την δραστηριότητα του εργοστάσιου Αλουμίνιον ΑΕ. καταγγέλλουν οι εργαζόμενοι. Οι εργολάβοι, για να μειώσουν το κόστος, μειώνουν το προσωπικό και διώχνουν εργαζόμενους με πείρα για να τους αντικαταστήσουν με άλλους, χαμηλότερα αμειβόμενους και άπειρους.
Στα ξενοδοχεία και στις τουριστικές μονάδες το φαινόμενο τείνει να γίνει καθεστώς. Το «νοικιασμένο» προσωπικό με ημερομίσθια πείνας αναγκάζεται να δουλέψει τους μήνες αιχμής από 12 ως 16 ώρες τη μέρα και με ρεπό κάθε δέκα μέρες! Και είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα ξενοδοχείου που απέλυσε όλες τις καμαριέρες για να τις επαναπροσλάβει με το καθεστώς της «ενοικίασης» ως καθαρίστριες. Με το νέο καθεστώς αμείβονταν με την εθνική συλλογική και όχι με την κατά πολύ ανώτερη κλαδική, χωρίς καν τη βεβαιότητα ότι θα έχουν δουλειά και την επόμενη χρονιά, αφού δεν αποτελούσαν πια προσωπικό του ξενοδοχείου.
Η πιο άγρια εκμετάλλευση ωστόσο γίνεται στις εταιρείες καθαρισμού. Παραβιάζεται κάθε έννοια εργατικού δικαίου: δεν υπάρχουν συμβάσεις, μισθοί, δώρα, ασφάλιση, άδειες. Και η εκμετάλλευση εντείνεται καθώς είναι ο κλάδος με το μεγαλύτερο ποσοστό αλλοδαπών εργαζομένων που είναι πιο ευάλωτοι και ανασφαλείς. Τον Δεκέμβρη του 2008 η Κωνσταντίνα Κούνεβα έγινε θύμα δολοφονικής επίθεσης με βιτριόλι, ακριβώς επειδή κατήγγειλε τις πρακτικές της δουλεμπορικής εταιρείας ΟΙΚΟΜΕΤ, μιας από τις μεγαλύτερες του κλάδου
Η ανάθεση της καθαριότητας δημοσίων υπηρεσιών, νοσοκομείων, πανεπιστημίων, δήμων, επιχειρήσεων κρατικών συμφερόντων κ.λπ. σε εταιρείες εργολαβίας εντάσσεται στα πλαίσια της γενικότερης στρατηγικής ιδιωτικοποίησης πολλών υπηρεσιών του δημοσίου και μάλιστα ορισμένες φορές ακόμα και ενάντια στη λογική της μείωσης του εργατικού κόστους, η οποία βρίσκεται πάντοτε στο επίκεντρο της δικαιολόγησης τέτοιου είδους επιλογών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι εργολαβίες στο ΑΠΘ, όπου οι εργαζόμενοι αμείβονται με μισθό πολύ χαμηλότερο απ’ όσο αν απασχολούνταν απευθείας απ’ το ΑΠΘ, ενώ οι εργολαβίες κοστίζουν στο πανεπιστήμιο αρκετά εκατομμύρια, γιατί κάθε εργολαβία περιλαμβάνει τόσο τον ΦΠΑ όσο και το κέρδος του εργολάβου που αγγίζουν το 33% του πραγματικού κόστους.
Γιατί γίνεται όλη αυτή η διαδικασία; Σίγουρα όχι προς όφελος των εργαζομένων, που νοικιάζονται με ατομικές συμβάσεις και με μισθούς πείνας. Και φυσικά δεν πρόκειται για μια κίνηση που ανοίγει την πόρτα για μόνιμη δουλειά, παρά τα όσα διακηρύττουν τα διαφημιστικά αυτών των εταιρειών. Κάθε άλλο. Σύμφωνα πάλι με γερμανική έκθεση, «οι πιθανότητες για απασχόληση μέσω ενοικίασης για ανέργους είναι κατά 20% μεγαλύτερες από άλλους τρόπους, όμως τελικά η συντριπτική πλειονότητα μένει μόνιμα στην ενοικίαση». Στη Γερμανία μόνο το 7% των ενοικιαζόμενων εργαζομένων βρίσκει μόνιμη δουλειά.
«Η χρήση εργαζόμενων διαμέσου εταιρειών προσωρινής απασχόλησης, αντί της πρόσληψης νέου προσωπικού, είναι επικερδής, καθώς αποφεύγεται το κόστος προσλήψεων και απολύσεων». Είναι το «μότο» γνωστής εταιρείας παροχής υπηρεσιών απασχόλησης, η οποία απασχολεί περισσότερους από 2.000 εργαζόμενους με καθεστώς υπενοικίασης στη χώρα μας. Χαμηλότερες δαπάνες εργασίας για την επιχείρηση-χρήστη, λοιπόν, δημιουργία προσωπικού πολλαπλών ταχυτήτων, αν και εργάζονται στον ίδιο χώρο, και κατ’ επέκταση αποδυνάμωση της συλλογικής εκπροσώπησης και της συλλογικής διαπραγμάτευσης.
Στόχος να μετατρέψουν τους εργαζόμενους σε σύγχρονους δούλους. Χωρίς εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα, φτηνούς, «ευέλικτους». Κατακερματισμένους, αποδιαρθρωμένους και γι’ αυτό πιο ευάλωτους. Και αυτό είναι στρατηγικός στόχος του κεφαλαίου, ντόπιου και ξένου. Δες την κοινοτική οδηγία που απαιτεί από τα κράτη-μέλη να απαγορεύουν κάθε εμπόδιο στη σύσταση και τη δράση ΕΠΑ, το μνημόνιο 1, που προβλέπει την ενίσχυση ευέλικτων και επισφαλών μορφών απασχόλησης, το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2013-16, που προβλέπει επέκταση του αντικειμένου δραστηριότητας των δουλεμπορικών (ΕΠΑ και ιδιωτικά γραφεία εργασίας). Γι’ αυτό και θα επιδιώξουν το επόμενο διάστημα αυτές οι σχέσεις εργασίας να γενικευτούν, να γίνουν κανόνας και να συμπαρασύρουν και τους μισθούς των μονίμων υπαλλήλων.
Μόνο οι εργαζόμενοι μπορούν να τους σταματήσουν, να ανατρέψουν την επιλογή τους αυτή. Με σωματεία κύτταρα αγώνα που θα συσπειρώνουν και θα οργανώνουν όλους τους εργαζόμενους ενός εργασιακού χώρου, ανεξαρτήτως εργασιακού καθεστώτος (μόνιμος, συμβασιούχος, εργολαβικός, «νοικιασμένος» κ.λπ.). Οικοδομώντας μέτωπο αντίστασης στην επίθεση, διεκδίκησης μόνιμης και σταθερής δουλειάς, ανατροπής της πολιτικής των μνημονίων, του κεφαλαίου και της εξάρτησης από τα ιμπεριαλιστικά κέντρα (ΕΕ και ΔΝΤ).