Του Δημήτρη Μάνου
Η τελευταία παρέμβαση του ΔΝΤ σε ένα γενικότερο διεθνές αλλά και εγχώριο κλίμα «σταθεροποίησης» μετά την έγκριση του νέου κουρέματος του ελληνικού δημόσιου χρέους είναι αλήθεια ότι ταρακούνησε λίγο τα πράγματα.Η σταθεροποίηση αυτή -που αν πάρουμε κατά γράμμα τις αναλύσεις επήλθε λίγο πριν το αμερικάνικο κράτος αποφύγει το χείλος του «δημοσιονομικού γκρεμού» και λίγο μετά αφότου απεφεύχθη η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ και η διάλυση της ευρωζώνης (που πρόσφατα «ανακάλυψαν» ότι συνδέεται με το περίφημο Grexit)- ήταν ανάλογη των επικαλούμενων κινδύνων που απέτρεψε: λιγάκι «μαϊμού» και κατασκευασμένη.
Το πραγματικό μέγεθος που κρύβεται πίσω από αυτό το διανυσματικό ανεβοκατέβασμα (χάος-σταθεροποίηση) είναι η όξυνση του ανταγωνισμού ανάμεσα στους ιμπεριαλιστικούς σχηματισμούς κάθε κλίμακας καθώς παράλληλα οξύνεται η κρίση και ως συνέπεια των μέτρων που προωθούνται παγκόσμια πια και από όλους. Η παρέμβαση Λαγκάρντ, που είπε τα πράγματα με το όνομά τους (χρειάζεται νέο κούρεμα και νέα ενίσχυση της ρευστότητας από μεριάς των Ευρωπαίων), θα μπορούσε να ήταν και… αναμενόμενη, αφού η όποια σταθεροποίηση επικράτησε το τελευταίο διάστημα στις αγορές κρατικού χρέους ήταν αποτέλεσμα ενός πολύ προσωρινού συμβιβασμού. Σε εποχές, μάλιστα, που οι συμβιβασμοί γίνονται όλο και πιο δύσκολοι. Η τελευταία σταθεροποίηση είναι δίμηνης διάρκειας και βλέπουμε…
Η παγκόσμια τάση
Ειδικά την τελευταία περίοδο πολύς ντόρος γίνεται για την αποτυχία των μέτρων του ΔΝΤ στην Ελλάδα, που οδηγούν στον ψόφο του υποζυγίου, που πέφτουν έξω στις προβλέψεις τους, που δρομολογούν την κοινωνική ερημοποίηση κ.λπ. Αν αποστρέψουμε το βλέμμα από αυτήν την επιβαλλόμενη ομφαλοσκόπηση –λες και είμαστε η μοναδική χώρα στον κόσμο που αντιμετωπίζει τις συνέπειες της κρίσης- θα αντιληφθούμε πολύ καθαρά πως η οδός της λογικής δεν πρυτανεύει καθόλου στις αποφάσεις των ιμπεριαλιστών (και όχι μόνο φυσικά στα της οικονομίας). Tα παραδείγματα αφθονούν.
Το ότι προβλέπεται να εργάζονται όλο και πιο λίγοι νέοι στα επόμενα χρόνια στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου (πλην της Ελλάδας) θα έχει (ήδη έχει) επίπτωση στη μεγάλη πτώση της παραγωγικότητας της τάξης του 2%. Αλλά και στο Βορρά οι επιπτώσεις της επεκτεινόμενης λιτότητας γίνονται ήδη αισθητές: Οι γερμανικές εξαγωγές μειώθηκαν τον Νοέμβριο κατά 1,8% σε σχέση με τον Οκτώβριο και πρόκειται για τη μεγαλύτερη μείωση που έχει συμβεί τον τελευταίο χρόνο. Όπως μάλιστα διαπίστωσε σχετική επικεφαλής αναλυτών, «παρατηρήθηκε ένα ιδιαίτερα χαμηλό επίπεδο οικονομικής δραστηριότητας στις χώρες της Ευρωζώνης». Η διεύρυνση του εμπορικού πλεονάσματος της Γερμανίας οφείλεται στη μείωση των εισαγωγών, δηλαδή στη μείωση της εσωτερικής ζήτησης και στην ίδια τη Γερμανία. Εξ άλλου, 1.000 και πάνω ειδικοί που μαζεύτηκαν τον Δεκέμβριο στο Νταβός διαπίστωσαν τη διεύρυνση των οικονομικών ανισοτήτων ως τη μεγαλύτερη απειλή της επόμενης 10ετίας.
Το μοναδικό ενοποιητικό σημείο όλων, η συμφωνημένη επίθεση στους εργαζόμενους και στις εξαρτημένες χώρες - και φυσικά γνωρίζουν πολύ καλά τις επιπτώσεις μιας τέτοιας πολιτικής. Απλώς, προς το παρόν φαίνεται να μην τους ενδιαφέρει όσο δεν τους επιβάλλεται να έχουν το ζήτημα αυτό πρώτο στην ατζέντα των δικών τους ιεραρχήσεων.
Ασταθές το σημείο… ισορροπίας
Βέβαια, αυτό που συμβαίνει με τη χώρα μας δεν έχει προηγούμενο τουλάχιστον για τις καπιταλιστικές χώρες δεύτερης ταχύτητας που ήταν μέχρι σήμερα προσδεμένες –με ό,τι προστασία και κάλυψη αυτό παρείχε- στον μητροπολιτικό ιμπεριαλιστικό «κορμό» κατά τα μεταπολεμικά χρόνια.
Το ποσοστό φτώχειας στη χώρας μας (όσοι δηλαδή είχαν εισοδήματα κάτω από 5.951 ευρώ ετησίως) αυξήθηκε από 33,4% το 2010 στο 43,3% το 2011, χωρίς να έχουν μεσολαβήσει οι επιπτώσεις του μεσοπρόθεσμου προγράμματος και φυσικά του τρίτου μνημονίου του 2013. Σύμφωνα με στοιχεία της Κομισιόν, τα ελληνικά νοικοκυριά έχασαν μόνο την τριετία 2008-11 το 17% του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος, ποσοστό ρεκόρ για χώρα του αναπτυγμένου κόσμου. Επιπρόσθετα είναι γνωστό πως λόγω των δικών της ιδιομορφιών, δηλαδή εξ αιτίας της εξάρτησής της, η αστική τάξη της χώρας δεν μπόρεσε να διαμορφώσει ένα δίχτυ προστασίας ανάλογο με αυτό του Hartz2 (ή της γνωστής Ατζέντας 2000 του Σρέντερ) με (αυστηρά) προγράμματα απορρόφησης και διαχείρισης της ανεργίας. Ό,τι συμβαίνει με την έλλειψη γιατρών στον ΕΟΠΥΥ, για παράδειγμα, είναι πολύ χαρακτηριστικό.
Ίσως γι’ αυτό, ευρωπαϊκό ινστιτούτο που μελετά τις κοινωνικές αντοχές και αντιδράσεις σε συνεργασία με το Ίδρυμα Καραμανλή, υπό την προεδρία της γνωστής δημοσιογράφου Πυργιώτη, προβλέπει (τουλάχιστον από τις αρχές Δεκεμβρίου που δημοσιοποιήθηκαν τα πορίσματά του) «εξάντληση των κοινωνικών ανοχών» στη χώρα μας στο τέλος του επόμενου τριμήνου.
Σε κάθε περίπτωση, είναι ηλίου φαεινότερο πως η τεράστια τρύπα 11,9 δισ. που καλείται να καλύψει η κυβέρνηση δεν καλύπτεται με τίποτα. Για «νέο και ατελέσφορο κούρεμα το 2013» κάνει λόγο το γερμανικό Ινστιτούτο για την Παγκόσμια Οικονομία το οποίο προβλέπει την πλήρη αποτυχία της συμφωνίας της 26ης προς 27η Νοεμβρίου του 2012. Το άρθρο, αν και γραμμένο τον Δεκέμβρη, δημοσιεύτηκε στην κεντρική ιστοσελίδα του Ινστιτούτου τη μέρα της επίσκεψης Σαμαρά στη Γερμανία. Επίσης προβλέπεται ότι «η επαναγορά του ελληνικού χρέους θα αυξήσει ακόμα περισσότερο το χρέος». Εκτιμώντας πως προϋπόθεση επιτυχίας του προγράμματος θα ήταν ένα πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 20%, θεωρεί πως κάτι τέτοιο είναι πρακτικά αδύνατο καθώς το ανώτατο πρωτογενές πλεόνασμα που πρέπει να πετύχει μια χώρα είναι της τάξης του 10%, καθώς μάλιστα δύο μόνο χώρες του ΟΟΣΑ πέτυχαν πλεόνασμα άνω του 5% τα τελευταία τριάντα χρόνια.
Συνεπώς, είναι γνωστό σε όλους τους παροικούντες την Ιερουσαλήμ -και όχι μόνο το ΔΝΤ- πως η όποια σταθεροποίηση πατάει σε ένα σημείο (ρύθμιση του ελληνικού κρατικού χρέους) κάθε άλλο παρά σταθερή και σίγουρη είναι. Παρ’ όλα αυτά, επιμένουν στην πολιτική τους. Σύμφωνα με το εν λόγω Ινστιτούτο, η Ελλάδα πρέπει να γίνει όσο πιο γρήγορα γίνεται… Εσθονία γιατί «όσο νωρίτερα τις αποδεχτούν -εννοείται τις μεταρρυθμίσεις- τόσο νωρίτερα θα έλθει η ανάπτυξη»!
Ο ανταγωνισμός
Η παρέμβαση Λαγκάρντ, όσο και να πατά σε αυταπόδεικτα δεδομένα, έχει να κάνει φυσικά και πρωτίστως (αφού ΔΝΤ και Ευρωπαίοι γνωρίζουν πού οδηγούν οι επιλογές τους) με τον ανταγωνισμό Αμερικάνων και Ευρωπαίων, κατά βάση Γερμανών, όπως έχουμε κατ’ επανάληψη γράψει.
Για να επιστρέψουμε στην έκθεση του Γερμανικού Ινστιτούτου, η παρέμβαση Λαγκάρντ έγινε σε γνώση του γεγονότος ότι νέο κούρεμα του ελληνικού χρέους είναι «ατελέσφορο» όσον αφορά τις παγκόσμιες αγορές χρήματος και τους ιδιώτες κερδοσκόπους. Πράγματι, αν με το πρώτο κούρεμα το ελληνικό δημόσιο χρέος κατέστη σε μεγάλο μέρος του υπόθεση κρατική ή διακρατική (της ευρωζώνης), με το δεύτερο κούρεμα του Νοέμβρη μετατράπηκε σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα σε τέτοιο.
Συνεπώς, οι «αγορές» δεν έχουν να περιμένουν και πολλά από τη διαχείριση του ελληνικού κρατικού χρέους αυτού καθαυτό, έχουν όμως ΔΝΤ, Αμερικάνοι και άλλοι της «συντροφιάς» να περιμένουν πολλά από τους Ευρωπαίους γύρω από τη διαχείριση του παγκόσμιου δημόσιου χρέους (στο οποίο οι Ευρωπαίοι συμμετέχουν μέσω του χρέους της ευρωζώνης). Αλλά και οι κερδοσκόποι αγγλοσαξονικής προέλευσης από τη συνολική διαχείριση του χρέους της ευρωζώνης αναμένουν άλλα τόσα (τι άλλο παρά πάρτι κερδών;). Όπως έχει επανειλημμένα γραφτεί επίσης, αυτό σημαίνει Ισπανία και στο βάθος Ιταλία ή και Γαλλία ακόμη. Άρα, από το πώς θα χειριστούν ΕΚΤ, τραπεζίτες και Γερμανοί το ελληνικό χρέος που ήδη διακρατούν θα καθοριστεί στο άμεσο μέλλον και η στάση όλων αυτών των εμπλεκόμενων παραγόντων.
Θα επιμείνουμε πως εκτός των άλλων ο χειρισμός του ελληνικού δημόσιου χρέους έχει παραδειγματικό και συμβολικό χαρακτήρα: τόσο όσον αφορά την εσωτερική υποτίμηση των εργασιακών δικαιωμάτων και τα μηνύματα που στέλνει προς τα «κάτω» όσο και προς τα «πάνω», τις σχέσεις και τους όρους που θα δημιουργηθούν ανάμεσα στους ιμπεριαλιστές εντός και εκτός ευρωζώνης.
Ήδη πολλά γίνονται, γράφονται και προγραμματίζονται για μια νέα παγκόσμια ευρωαμερικάνικη ή αμερικανοευρωπαϊκή αγορά χρήματος στο πλαίσιο ενός διαλόγου που έχει ανοίξει ανάμεσα σε Αμερικάνους και Γερμανούς. Με τον τρόπο βέβαια που οι ιμπεριαλιστές «διαλέγονται». Εξέλιξη που μόνο μελλοντικά μπορεί να τεθεί, συνοδευόμενη ωστόσο με πολλά ερωτηματικά και αφήνοντας έναν προβληματισμό κατά πόσον αφορά ένα αντάλλαγμα για αποτράβηγμα της Γερμανίας από τις φίλιες σχέσεις με τη Ρωσία. Αλλά γι’ αυτό θα υπάρξει μεγαλύτερη αναφορά στα επόμενα φύλλα. Προς το παρόν ας κρατήσουμε ένα πλαίσιο αμφισβήτησης της πρωτοκαθεδρίας των αγγλοαμερικανικών οίκων αξιολόγησης που ετοιμάζουν οι Ευρωπαίοι.
Αλλά και, από την άλλη, δεν μπορούμε να πούμε πως η ΕΚΤ –για τα δεδομένα της- κάθησε όλο αυτό το διάστημα με σταυρωμένα χέρια. Στην ουσία είναι λάθος αυτό που γράφεται πως δεν τυπώθηκε νέο χρήμα. Μπορεί η ΕΚΤ να μην έχει αυτό το δικαίωμα, αλλά με τις θηριώδεις εγγυήσεις της και τα εποπτικά της κεφάλαια, τα χαμηλά έως μηδενικά επιτόκια και την απελευθέρωση της τραπεζιτικής κερδοσκοπίας με τα κρατικά ομόλογα της ευρωζώνης, η ΕΚΤ κάλυψε την αύξηση της ενδοτραπεζικής ρευστότητας που φυσικά καλύφθηκε με τη σειρά της –κλασικά- από τις κατά έθνος κεντρικές τράπεζες με τύπωμα νέου χρήματος.
Επίσης η ΕΚΤ με την εξαγορά κρατικών ομολόγων άνοιξε έναν παρόμοιο δρόμο με αυτόν της Κεντρικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, που κάτι τέτοιο το κάνει και το… ξανακάνει συστηματικά.
Πώς να δούμε την παρέμβαση του ΔΝΤ
Η ηγεσία του ΔΝΤ έχει φυσικά πλήρη εικόνα αυτού του πολέμου κεφαλαίων αλλά και του συναλλαγματικού πολέμου που εξελίσσεται σήμερα. Με την παρέμβασή της η Λαγκάρντ απαιτεί από την ΕΚΤ και τους Γερμανούς να συνεχίσουν πιο «τολμηρά» στο δρόμο που άρχισαν να βαδίζουν. Ας σημειωθεί πως συνοδεύουν το νέο κούρεμα του ελληνικού χρέους με αύξηση της ρευστότητας. Απαιτούν δηλαδή από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μεγαλύτερη συμμετοχή στα βάρη του παγκόσμιου κρατικού (και ιδιωτικού) χρέους (αφού πέτυχαν να κοινωνικοποιήσουν φυσικά τις ζημιές!).
Βέβαια δεν πρέπει να ερμηνεύουμε αυτές τις παρεμβάσεις ως αποκλειστικά «αμερικανικές», αν και κατά βάση απηχούν τις διαθέσεις και τα συμφέροντα του φιλοαμερικάνικου μπλοκ. Μέσα από αυτές τις παρεμβάσεις καλύπτονται και οι ενδοευρωπαϊκές αντιθέσεις (π.χ. των Γάλλων) αλλά και οι ισορροπίες με τις λεγόμενες αναδυόμενες οικονομίες. Επίσης δεν σημαίνει πως αυτός ο ανηλεής ανταγωνισμός δεν έχει και τα όριά του. Οι Αμερικάνοι αποδοκίμασαν πολύ έντονα τους τυχοδιωκτισμούς των Βρετανών περί δημοψηφίσματος για έξοδο από την ΕΕ, αναγκάζοντας τους τελευταίους σε προσωρινή αναδίπλωση αν και επανήλθαν με τις γνωστές δηλώσεις Κάμερον, ότι θα κάνει το δημοψήφισμα εάν επανεκλεγεί.
Η δυναμική όμως των αντιθέσεων και των ανταγωνισμών είναι πάντα παρούσα. Οι αιτιάσεις της υπουργού Εμπορίου των ΗΠΑ για την πιθανότητα ενεργειακής ομηρίας της Ελλάδας από τους Ρώσους (πάντα σεβόμενη τις επιλογές της «ανεξάρτητης» κυβέρνησης!), η ταξιδιωτική οδηγία στους αμερικάνους επισκέπτες της χώρας που «σαν έτοιμη από καιρό» εκδόθηκε αμέσως μετά τη βομβιστική επίθεση στο mall αποτελούν ενδείξεις των πιέσεων που επισωρεύει ο ανηλεής ιμπεριαλιστικός ανταγωνισμός.
Οι αποκαλύψεις και οι διώξει για το ρόλο του Παπανδρέου στην πρόσδεση της χώρας στο ΔΝΤ, οι επίσης αποκαλυπτικές δηλώσεις εκπρόσωπου του ΔΝΤ για τον «λάθος πολλαπλασιαστή» με βάση τον οποίο σχεδιάστηκαν τα «ατελέσφορα» μέτρα είναι κομμάτια αυτής της αντιπαράθεσης που σήμερα βγαίνουν στην επιφάνεια.
Από την παρέμβαση της Λαγκάρντ θα πρέπει να συγκρατήσουμε τη σταθερή εμμονή στον… παραλογισμό της εφαρμογής των μέτρων και ενδεχομένως και άλλων ισοδύναμων ή πιο επώδυνων στο εσωτερικό της χώρας. Ο ανταγωνισμός και ο όξυνσή του, πολύ περισσότερο όταν η λαϊκή αντίδραση δεν βρίσκεται στο επίπεδο των απαιτήσεων της επίθεσης, δεν αφήνει περιθώρια για χαραμάδες χαλάρωσης.
Η περίεργη συμφωνία του μεταμεσονυχτίου 26ης προς 27η Νοέμβρη δεν είναι ξεκάθαρο αν συνάφθηκε με το χλομό φως του λυκόφωτος ή του λυκαυγούς της καινούργιας μέρας. Μάλλον με τις γκρίζες ζώνες, το σκοτάδι που τη συνοδεύει και την προσωρινότητά της ταιριάζει στο λυκόφως. Οι λύκοι που λυμαίνονται τη χώρα και το λαό της είναι φανερό ότι προτιμούν –εξ άλλου- το όλο και πιο βαθύ σκοτάδι…
