Ακραίες καταστάσεις

Σε μελέτη δύο επιφανών οικονομολόγων της Κεντρικής Τράπεζας της Γαλλίας, που δημοσιεύτηκε μετά τον περασμένο Ιούλιο, απορρίπτεται -αφού αναλύονται και εξετάζονται τα ιστορικά στοιχεία από την όλη εξέλιξη της γαλλικής οικονομίας- η στρατηγική που υιοθετεί ως βασικό εργαλείο μείωσης του χρέους τη δημοσιονομική προσαρμογή. Από την ιστορική μελέτη διαπιστώνεται πως μετά την κυριαρχία και γενίκευση των λεγόμενων «νεοφιλελεύθερων πολιτικών» τα χρέη των κρατών αυξάνονται και γιγαντώνονται. Στην πραγματικότητα αποδεικνύεται πως το καπιταλιστικό σύστημα δεν είχε ποτέ μια συστηματική ορθολογική «αντικυκλική πολιτική» απέναντι στο δημόσιο χρέος, που σημαίνει πως στα «δύσκολα χρόνια» του κύκλου αυξάνονται οι ενέσεις στην οικονομία και πως στα «εύκολα χρόνια» αυξάνονται οι παρακρατήσεις από το γενικό πλεόνασμα. Γιατί εξάλλου να δεχτεί το κεφάλαιο να μοιράσει διαφορετικά το πλεόνασμα όταν οι καιροί υπόσχονται εύκολα και μεγάλα κέρδη; Και φυσικά όταν δεν πιέζεται γι' αυτό, όπως έγινε μετά το Μάη του '68 για μικρό χρονικό διάστημα; Οι δύο οικονομολόγοι διαπιστώνουν ότι από το 1980 οι κυβερνήσεις δεν εκμεταλλεύτηκαν τη φάση βελτίωσης της οικονομικής δραστηριότητας για να μειώσουν τα δημοσιονομικά τους ελλείμματα. Πώς άλλωστε θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο σε μια περίοδο όπου μεσουρανούσε το άστρο της ριγκανοθατσερικής επίθεσης στην εργατική τάξη και οι φοροαπαλλαγές του μεγάλου κεφαλαίου βρίσκονταν στο επίκεντρο της φορολογικής πολιτικής; Η μελέτη, που μάλιστα απλώνεται σε μια μεγάλη ιστορική περίοδο από το 1890 και μετά, διαπιστώνει ολοκάθαρα πως «δεν υπάρχει καμία ισχυρή ιστορική ένδειξη ότι η δημοσιονομική προσαρμογή αυτή καθεαυτή επέτρεψε τη μείωση του χρέους». Ας σημειωθεί πως τα επίπεδα του γαλλικού δημόσιου χρέους έχουν φτάσει στο 84,7% του ΑΕΠ το 2011.
Ενδιαφέρουσα γίνεται η μελέτη όταν επιχειρεί κάποιες ιστορικές συγκρίσεις –σε ενδεχόμενη περίπτωση μελλοντικής ανάπτυξης- με την εποχή της Belle Époque. Η διαφορά με τη σημερινή συγκυρία –εκτός των άλλων- αφορά και το γεγονός πως το δημόσιο χρέος δεν βρίσκεται πια στα ίδια χέρια. Αντίθετα, πιο κοντινή στη σημερινή εποχή μοιάζει η σκοτεινή περίοδος που την ακολούθησε, δηλαδή η δεκαετία του '30 με τη συνύπαρξη μιας παρατεταμένης ύφεσης και ενός ποσοστού χρέους που αυξάνεται ακόμα περισσότερο. Τα πράγματα σήμερα είναι πολύ χειρότερα αν για κάποιο λόγο απελευθερωθεί αυτό που κρύβουν στη σπείρα της δυναμικής τους. Η διαπίστωση κλειδί βρίσκεται ακριβώς στη διατύπωση πως «το δημόσιο χρέος δεν βρίσκεται πια στα ίδια χέρια». Δηλαδή σε ποια χέρια βρίσκεται σήμερα;
Eίναι γνωστό ότι για την αντιμετώπιση της κατάστασης επιστρατεύεται η εκτεταμένη εκτύπωση χρήματος. Πληροφορίες λένε ότι πολύ σύντομα και η Ιαπωνία πρόκειται να χορέψει σ' αυτό τον «αμαρτωλό» χορό. Η πολιτική των κεντρικών τραπεζών στηρίζει τις τιμές των ομολόγων μέσω της «καταστολής των αποδόσεών» τους. Αγοράζουν δηλαδή κρατικό χρέος τυπώνοντας νέο χρήμα ή απελευθερώνοντας τις διατραπεζικές αγορές (όπως κάνει η ΕΚΤ). Όμως, αν και τα ομόλογα (ή ένα μέρος τους) κατά έναν τρόπο επιστρέφουν σε μεγάλο βαθμό στις κεντρικές τράπεζες, καθόλου δεν επιστρέφει η πραγματική αξία του χρήματος που καλύπτει αυτή τη συναλλαγή. Αντίθετα, με την εκτεταμένη εκτύπωση χρήματος οι πληθωριστικές πιέσεις αυξάνονται, δηλαδή πραγματοποιείται η νόθευση της αξίας του χρήματος (και των νομισμάτων) μέσα στην πληθωριστική θάλασσα. Ακριβώς όπως όταν προσθέτουμε πολύ νερό σε έναν συμπυκνωμένο χυμό και φτάνουμε τελικά στο σημείο να χάνουμε τη… γεύση του χυμού!
«Είναι σημαντικό να δούμε το νομισματικό σύστημα ως ένα παγκόσμιο σύστημα όπου καμία χώρα δεν είναι απομονωμένη. Έτσι, τα χρήματα που εκτυπώνονται σε ΗΠΑ και Ευρώπη δεν επηρεάζουν μόνο αυτές τις οικονομίες. Οι αγορές κεφαλαίων είναι πορώδεις και η ρευστότητα ρέει σε παγκόσμιο επίπεδο. Έχουμε την εκτενέστερη εκτύπωση χρήματος που έχει συμβεί ποτέ και, επίσης, την πλέον ανοιχτή αγορά κεφαλαίων που είχαμε ποτέ. Ως εκ τούτου οι συνέπειες θα είναι εκτενέστατες». Αυτά γράφει ένας από τους διαχειριστές του Τempleton Global Bond Fund και η στήλη δεν έχει κανένα λόγο να μην το συνυπογράψει, ειδικά όταν το μονόστηλο που υπογράφει έχει τίτλο «σε ακραία επίπεδα το χρέος» (εφημ. «Κεφάλαιο» 31/10/12).