του Δημήτρη Μάνου
Τελικά το «όρος που ώδινεν», η μακριά νύχτα της 20ής Νοέμβρη, δεν έτεκε ούτε καν «μυν». Νέα παραπομπή σε επόμενο Eurogroup στις αρχές Δεκέμβρη, ενώ δεν λείπουν και εκείνοι οι αναλυτές που παραπέμπουν το θέμα ή ένα πολύ μεγάλο κομμάτι των αποφάσεων σε επόμενη Σύνοδο Κορυφής! Τα μικρά είναι –πλέον- και… μεγάλα
Η όξυνση και η παρόξυνση του ενδοϊμπεριαλιστικού ανταγωνισμού (ανάμεσα σε Ευρώπη και Αμερική όσο και μέσα στην ΕΕ) δεν μπορεί να παράγει πια τους συμβιβασμούς της προηγούμενης περιόδου. Απαιτούνται σήμερα συμβιβασμοί μεγάλης εμβέλειας που, ακριβώς επειδή δεν μπορούν να επιτευχθούν, κάνουν αδύνατη την επίτευξη και των μικρότερων συμβιβασμών. Δεν μπορούν πια να γίνουν οι γνωστές μικρές υποχωρήσεις άλλων περιόδων, μέχρι και πρόσφατων. Η περίπτωση της δόσης των δανείων του ελληνικού χρέους είναι χαρακτηριστική: Ολοι συμφωνούν πως πρέπει να την παράσχουν, κι όμως αυτή η «μικρή» συμφωνία έχει συμπαρασυρθεί στη δίνη τής μεγάλης αναμέτρησης που σαφώς δεν μπορεί να «κουκουλωθεί» όπως σε προηγούμενες περιόδους.
Και, για να μην ξεχνιόμαστε, αυτή τη φορά αυτός που στύλωσε τα πόδια ήταν κατά βάση η Λαγκάρντ. Και όχι, όπως λέγεται, γιατί ως ΔΝΤ πρέπει να δώσει λογαριασμό στις αναπτυσσόμενες χώρες που εκπροσωπούνται στο ΔΣ. Είναι και αυτή μια παράμετρος που θα μπορούσε να ήταν και η κύρια, αν φυσικά «αγνοούσαμε» τη… μεγάλη χώρα που έχει κόψει και ράψει –από τη μεταπολεμική εποχή ακόμη- αυτούς τους διεθνούς εμβέλειας οργανισμούς στα μέτρα της. Και να σκεφτεί κανείς πως η δημιουργία του ΔΝΤ ήταν μια πρόταση κατευθείαν από την κούτρα του Κέινς…
Το τέλος των «συναινέσεων»
Ποτέ μέχρι τώρα οι διάφορες διεθνείς οικονομικές συμφωνίες και «συναινέσεις» δεν ήταν αποτέλεσμα ισότιμων διακανονισμών. Αρχής γενομένης από το ίδιο το ΔΝΤ, τη δημιουργία της Παγκόσμιας Τράπεζας, του ΟΟΣΑ κ.λπ.
Η περίφημη «Συναίνεση της Ουάσιγκτον», π.χ, έσπρωξε τη Λατινική Αμερική στον θανάσιμο οικονομικό εναγκαλισμό της «δημοκρατικής» κυβέρνησης Κλίντον. Όχι χωρίς αντιδράσεις και επιπτώσεις γεωπολιτικές για τις ΗΠΑ στα χρόνια που ακολούθησαν... Δεν είναι διαφορετικά τα πράγματα ανάμεσα στους ιμπεριαλιστές, απλώς εκεί παίζουν ρόλο οι συσχετισμοί δύναμης.
Σήμερα αναγνωρίζεται η «όχι και τόσο μεγάλη» οικονομική συμμετοχή του ΔΝΤ στο πρόγραμμα «διάσωσης» του ελληνικού δημόσιου χρέους. Η ίδια η σύνθεση της τρόικας το αποδεικνύει. Οι δύο θέσεις –εκτός Τόμσεν- ανήκουν στην ΕΕ, ισορροπώντας ανάμεσα σε Γερμανία και τράπεζες από τη μια μεριά και την κεντρική θεσμική εκπροσώπηση της ΕΕ από την άλλη. Τι θα σήμαινε, π.χ., μια αποχώρηση του ΔΝΤ –«καθαρή» οικονομική άποψη– από το «πακέτο διάσωσης»; Τα πράγματα δεν εξηγούνται με όρους οικονομικής καθαρότητας. Πρέπει, π.χ., να πάρουμε στα σοβαρά τον Σημίτη όταν με την πρώτη μεγάλη παρέμβασή του το 2010 –όπου έθεσε καθαρά το θέμα της αναδιάρθρωσης- έγραφε πως η συμμετοχή της αμαρτωλής Goldman Sachs αφορούσε ένα μικρό κομμάτι τού τότε ελληνικού δημόσιου χρέους, όταν ανταλλάχθηκαν δραχμές σε δολάρια με την είσοδο της χώρας στην ευρωζώνη και η τράπεζα το κάλυψε με ένα νέο δάνειο-καπέλο. Όμως η συμμετοχή της τράπεζας στα περίφημα swaps, ανταλλαγές δηλαδή νομισμάτων σε δολάρια, ήταν παρούσα τόσο στο ιταλικό όσο και στο βελγικό δημόσιο χρέος όταν δημιουργήθηκε το ευρώ και η ευρωζώνη. Ήταν και αυτή η διαδικασία ενός είδους «συναίνεση» ενδοϊμπεριαλιστικού τύπου. Πώς θα μπορούσε αλλιώς να σταθεί το ευρώ αν δεν προχωρούσε σε τέτοιου είδους πολιτικό κατά βάση και όχι οικονομικό –χωρίς να παραγνωρίζουμε την οικονομική συμμετοχή- συμβιβασμό; Πώς θα εμποδιζόταν ο υπόγειος πόλεμος νομισμάτων και κεφαλαίων να βγει στην επιφάνεια και να αποδιοργανώσει το παγκόσμιο σύστημα με απρόβλεπτες συνέπειες για όλους; Οι Αμερικάνοι «αποδέχτηκαν» (όσο μπορούσαν φυσικά να αποδεχτούν) το γεγονός του ευρώ και οι Ευρωπαίοι «συναίνεσαν» (όσο μπορούσαν φυσικά να συναινέσουν) στον έλεγχο. Έτσι όμως παρευρίσκεται στη γέννηση του ευρώ ένας νονός που περισσότερο παραπέμπει σ' αυτόν του… Κόπολα. Τα υπόλοιπα είναι οικονομικοτεχνικές λεπτομέρειες. Χρήσιμες και καθοριστικές ως ένα βαθμό αλλά όχι ουσιαστικές.
Αντίστοιχα, η συμμετοχή του ΔΝΤ στο μηχανισμό στήριξης (προσωρινό και μόνιμο) και όλο το παιχνίδι πόζας, εκβιασμών και υπόγειων διαδρομών που παίχτηκε το 2009-10 μέχρι η Ελλάδα να μπει στη στρούγκα του μεγάλου αρμέγματος παραπέμπει περισσότερο σε πολιτικά παρά σε «καθαρά» οικονομικά στοιχεία και μεγέθη. Τι ρόλο έπαιξε η «μικρή χώρα» και ο –ανεκδιήγητος- τότε πρωθυπουργός της σε αυτή τη διαδικασία θα το εξετάσουν οι ιστορικοί του μέλλοντος.
Από το PSI στο OSI!
Είναι γνωστό τοις πάσι πως το ΔΝΤ απαιτεί μια μεγαλύτερη και δραστικότερη κουρά του δημόσιου ελληνικού χρέους που βρίσκεται κατά βάση στα χέρια του κρατικού ή διακρατικού τομέα της ΕΕ (κράτη και ΕΚΤ). Να μετατραπεί δηλαδή το ιδιωτικό κούρεμα (PSI) σε κρατικό (ΟSI). Τι σημαίνει κάτι τέτοιο το έχουμε κατ' επανάληψη αναλύσει μέσα από αυτές εδώ τις γραμμές. Σημαίνει ότι από τη «θάλασσα» του παγκόσμιου… χρήματος –αν μπορούσαμε να θεωρήσουμε ως τέτοια την παγκόσμια νομισματική κυκλοφορία- να δεχτεί η ευρωζώνη και το τραπεζιτικό της σύστημα να… καταπιεί ένα μέρος της. Γιατί το ελληνικό δημόσιο χρέος (μικρό, εξ άλλου, μέρος του ευρωπαϊκού και παγκόσμιου δημόσιου χρέους που εκδόθηκε για να καλύψει τις ζημιές του ιδιωτικού ληστρικού χρηματοπιστωτικού συστήματος) από μόνο του ως μέγεθος δεν έχει τίποτα απειλητικό. Ακολουθεί και η Ισπανία και μετά η Ιταλία. Θα σήμαινε κάτι τέτοιο ότι οι αρχές της ευρωζώνης θα αποδέχονταν την «αμοιβαιοποίηση» του δημόσιου χρέους όλων των χωρών της και θα «νομισματοποιούσαν» το χρέος είτε με τύπωμα νέου χρήματος είτε με κάποιου είδους ευρωομόλογα νομισματικού και όχι αναπτυξιακού χαρακτήρα, όπως ήδη τώρα κάνει ο Ντράγκι.
Αυτή την απομείωση της αξίας των κεφαλαίων δεν είναι διατεθειμένη να αποδεχτεί η Γερμανία και ο φιλογερμανικός πυρήνας που τη στηρίζει και που συμπράττει με τους τραπεζίτες, χωρίς ωστόσο να ταυτίζεται μαζί τους. Γνωρίζουν πως αυτό θα ήταν η αρχή για γενικευμένη επίθεση των κερδοσκόπων, πράγμα που θα οδηγούσε και στην ουσιαστική αποδυνάμωση του ευρώ που, παρά τις οικονομίστικες προσεγγίσεις οι οποίες βλέπουν μόνο τα κέρδη των γερμανικών εξαγωγών από τη σχετική πτώση του, η Γερμανία το θέλει ισχυρό, πρωτίστως για γεωπολιτικούς λόγους και όχι μόνο. Για την ακρίβεια, η Γερμανία κερδίζει από το ισχυρό ευρώ ως δανειζόμενη χώρα και από τη σχετική αποδυνάμωσή του ως η κατεξοχήν εξαγωγική χώρα της ευρωζώνης!
Είναι φυσική και αναμενόμενη η αντίδραση των Γάλλων αλλά και των Βρετανών. Οι πρώτοι αντιδρούν στο γερμανικό «κουστούμι», απαιτώντας πιο δραστική παρέμβαση της ΕΚΤ στην κρίση μέσω της ενοποίησης του ενδοτραπεζιτικού συστήματος της ευρωζώνης, χωρίς βέβαια τη γερμανική «εποπτεία». Μια τέτοια εποπτεία δεν είναι διατεθειμένο να αποδεχτεί και το βρετανικό City. H υποβάθμιση της γαλλικής οικονομίας δυο βήματα πριν από τη σύνοδο σαφώς επιδίωκε να ενεργοποιήσει τις αγωνίες της γαλλικής ηγεσίας και τις ελκόμενες πιέσεις προς την αντίστοιχη γερμανική ηγεσία. Να αποδυναμώσει το ενδοευρωπαϊκό μέτωπο και να το κάνει πιο ευάλωτο στην «αδιαλλαξία» της Λαγκάρντ και του Ταμείου. Κάπου εκεί, το περίφημο «κοκτέιλ» μέτρων στη θέση του μη αποδεκτού από τους Γερμανούς κουρέματος του ελληνικού δημόσιου χρέους αναγκάστηκε ο Σόιμπλε να το πιει… μόνος. Αν και η Λαγκάρντ θα ήταν διατεθειμένη να… κατεβάσει μαζί του ένα μικρό, μα πολύ πικρό… σφηνάκι. Για να εξηγούμαστε...
Το «κοκτέιλ» Σόιμπλε και το «σφηνάκι» Λαγκάρντ
H γερμανική απάντηση στις πιέσεις για κούρεμα από μεριάς του ΔΝΤ ήταν ένα πακέτο οικονομικοτεχνικών «διεξόδων» που βασίζονται σε δύο άξονες: επιμήκυνση της εφαρμογής του προγράμματος και ενίσχυση της Ελλάδας στο να μπορεί να επαναγοράσει το χρέος της. Κοιτάζοντάς το από άλλη μεριά, θα μπορούσε να πει κανείς «να παραμείνει το ελληνικό δημόσιο χρέος», μια όσο γίνεται δηλαδή ελληνική υπόθεση! Και το γράφουμε αυτό καθώς τα εγχώρια παπαγαλάκια της εξάρτησης βιάστηκαν να δουν θετικά στοιχεία στο «κοκτέιλ» Σόιμπλε. Το πακέτο αυτό των μέτρων που περιλαμβάνει μείωση επιτοκίων για τα διμερή δάνεια που έχει συνάψει η χώρα σε πολύ χαμηλά έως μηδενικά επιτόκια ύψους 53 δισ., παράταση της αποπληρωμής των διμερών δανείων ακόμη για 10 χρόνια, αντί δηλαδή για το 2022, το 2032, επαναγορά ομολόγων στη δευτερογενή αγορά που είναι «φτηνότερη» κατά 25-35% της ονομαστικής τους αξίας. Επίσης, ένα μέρος της αναχρηματοδότησης της επαναγοράς θα προέλθει από την επιστροφή στην Ελλάδα μέσω των χωρών της ευρωζώνης των κερδών που αποκομίζουν η ΕΚΤ και οι κεντρικές τράπεζες ορισμένων χωρών-μελών που κατέχουν ομόλογα αξίας 50-60 δισ. Μέσα από αυτή τη διαδικασία ελπίζουν οι Γερμανοί ότι θα «παρακινηθούν» όσοι πιστωτές ιδιώτες κατακρατούν ελληνικό δημόσιο χρέος να προχωρήσουν σε ξεφόρτωμα όσων ομολόγων έχουν ακόμα στο χαρτοφυλάκιό τους, «κουρεμένα» ήδη από το ΡSI την περασμένη άνοιξη, και γιατί δεν είναι βέβαιοι ότι θα πάρουν πίσω τα χρήματά τους και γιατί είναι σήμερα υποχρεωμένοι να καταγράφουν λογιστικές απώλειες ανάλογα με τη διακύμανση των τιμών στη δευτερογενή αγορά. Αυτή, εξ άλλου, η «παρακίνηση» είναι σταθερό στοιχείο της γερμανικής οικονομικής πολιτικής από τότε που εκδηλώθηκε η κρίση («να συμμετάσχουν οι ιδιώτες» κ.λπ.).
Με δυο λόγια, το «κοκτέιλ» κάνει ελαφρύτερο το… λογαριασμό για τους ευρωπαίους κεντρικούς τραπεζίτες, επαναφέρει το χρέος στην Ελλάδα (και, μην ξεχνιόμαστε, μπορούν να το κουρεύουν όποτε θέλουν με βάση τα… προαπαιτούμενα μέτρα που άρον άρον έσπευσε η τρόικα εσωτερικού να πάρει) και εξακολουθεί να βλέπει προς τους ιδιώτες. Σιγά μη γινόταν αποδεκτός από τη Λαγκάρντ η οποία, φαινομενικά υποχωρώντας από το μαξιμαλιστικό στόχο για κούρεμα του ελληνικού χρέους -που αποδείχτηκε ότι περισσότερο ήταν όπλο διαπραγμάτευσης παρά… επιστημονικά στοιχειοθετημένος- έθεσε ως αυστηρό όρο να εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση (ύψους 32 δισ. ευρώ) αυτής της νέας επιμήκυνσης μέχρι το 2016 με επιστροφή των κερδών και μείωση των επιτοκίων όχι μόνο για τα διμερή δάνεια που έχουν συναφθεί αλλά και για τα τωρινά τα οποία θα δοθούν από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Η απαίτηση αυτή ανοίγει την πόρτα της κολάσεως για τους Ευρωπαίους καθώς από το ΕΤΧΣ χρηματοδοτούνται η Ιρλανδία και η Πορτογαλία και ποιος ξέρει αργότερα (το αργότερα είναι πια πάρα πολύ… κοντινό). Εκεί ήταν που κόλλησε και η νύχτα της 20ής Νοέμβρη.
Πόσο κερδίζει η χώρα;
Πόσο ελαφρύνει τη χώρα και το λαό ο όποιος –πάντα προσωρινός και με περιορισμένο χρονικό ορίζοντα- διακανονισμός προκύψει στις αρχές Δεκέμβρη;
Πρώτα απ' όλα να υπογραμμιστεί ότι τις δύο προηγούμενες επιμηκύνσεις και τα δύο κουρέματα τα πλήρωσε και τα πληρώνει πολύ ακριβά ο λαός. Έπειτα η επαναγορά χρέους σε συνθήκες προτεκτοράτου και οικονομικής κατοχής με κλειστά μάτια οδηγεί σε μεγαλύτερο εσωτερικό κούρεμα. Πάνω από τα όρια είναι, εξ άλλου, τα έξοδα των ασφαλιστικών ταμείων -βασικοί φορείς εσωτερικού χρέους- ήδη από τώρα και μέχρι να εξαντληθεί το δίμηνο Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου το πρόβλημα θα ενταθεί.
Αλλά υπάρχουν και οι αριθμοί. Είναι αλήθεια ότι με το PSI και μέχρι το 2018 ομόλογα που θα έληγαν στην τιμή των 136,9 ευρώ θα έχουν περιοριστεί στα 86,815 ευρώ. Αλλά, μέσα σε συνθήκες εντεινόμενης ύφεσης, ακόμα και αυτά τα κουρεμένα χρεολύσια αποτελούν μεγάλη θηλιά για τη χώρα και το λαό. Εσχάτως και για την αστική τάξη αφού οι Ευρωπαίοι αρνούνται να αφαιρέσουν από το ελληνικό δημόσιο χρέος τα ποσά της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, όπως κάνουν με τις άλλες χώρες, γιατί δήθεν η Ελλάδα μπήκε στο πρόγραμμα του προσωρινού μηχανισμού στήριξης! Γι' αυτό, εξ άλλου, έγινε και το κούρεμα, αφού οι πιστωτές με τις συνθήκες προ PSI δεν επρόκειτο να εξασφαλίσουν την πληρωμή των τοκοχρεολυσίων. Όμως υπάρχουν και πιο χαρακτηριστικά στοιχεία για το περίφημο (μη) κέρδος της χώρας.
Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών, η μείωση της Γενικής Κυβερνήσεως για όλο το 2012, δηλαδή το χρέος αφού αφαιρεθούν τα ομόλογα που κατέχουν τα ταμεία και άλλοι δημόσιοι φορείς, ήταν μόνο 7,5% λόγω PSI κι αυτό γιατί αυξήθηκαν τα δανειακά κεφάλαια που στο μεταξύ διάστημα «δόθηκαν» για να εξυπηρετηθεί το αρχικό χρέος! Μέσα σ' αυτά τα δάνεια περιλαμβάνονται και οι τρίμηνης διάρκειας χρηματοδοτήσεις που εγκρίθηκαν από τον Ιούνιο μέχρι το Σεπτέμβριο, αφού η χώρα ήταν εκτός αγορών, αλλά και αυτά που θα δίνονται και θα δοθούν μέχρι να λήξει το πρόβλημα της επόμενης δόσης!
Τι θα γίνει;
Να διακινδυνεύσουν εσω...ατλαντικοί και υπερατλαντικοί προστάτες της χώρας μια διακηρυγμένη στάση πληρωμών και χρεοκοπία της χώρας είναι το μόνο ενδεχόμενο που αποκλείεται. Είναι συνεπώς υποχρεωμένος όλο ο ιμπεριαλιστικός εσμός που διαγκωνίζεται άγρια και όχι γιατί συγκινήθηκε από τις θυσίες του ελληνικού λαού να προσπαθήσει ώστε «να υπάρχει κάποια λύσις» με το θέμα της δόσης. Πολύ πιθανό το ποσό των 40 δισ. να το δώσουν σε δύο δόσεις. Το πρόβλημα είναι για το μετά…
Ίσως αυτό που δραματικά ζούμε με το θρίλερ του ελληνικού δημόσιου χρέους να είναι από τους τελευταίους οικονομικούς σπαραγμούς ενός ανταγωνισμού που πιέζει να ολοκληρωθεί σε γεωπολιτικό επίπεδο. Ήδη δύο από τους ευρωπαίους πρωταγωνιστές έχουν εκδηλώσει με συγκεκριμένα βήματα την πρόθεσή τους να μεταφέρουν τη λύση της Λιβύης στη… Συρία.
