Ιταλία-εκλογές Μεγάλη αναταραχή, απογοητευτική κατάσταση

Τα αποτελέσματα των ιταλικών εκλογών για τη βουλή και τη γερουσία στις 24/25 του Φλεβάρη αρκετούς αιφνιδίασαν, άλλους χαροποίησαν και περισσότερους προβλημάτισαν. Μπορεί να μην ήταν ένας σεισμός, όπως έσπευσαν να γράψουν οι τίτλοι των ειδήσεων, σίγουρα όμως δεν είναι μια συνηθισμένη κατάσταση. Η Ιταλία, αν και έχει μάθει να ζει με την πολιτική αστάθεια, μετά τις εκλογές έχει μπει σε μια περίοδο πολιτικής αναταραχής και αβεβαιότητας για πολύ περισσότερα πράγματα από το εάν θα σχηματιστεί κυβέρνηση, έτσι ώστε να αποφευχθούν νέες εκλογές, τουλάχιστον για το αμέσως επόμενο διάστημα. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως βασική αιτία αυτής της νέας ρευστής κατάστασης και της επιλογής των Ιταλών ψηφοφόρων είναι η παρατεινόμενη οικονομική κρίση και οι δραματικές επιπτώσεις των πολιτικών που ασκήθηκαν τα τελευταία χρόνια με αποκορύφωμα την περίοδο Μόντι. Η κρίση και η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης /Ευρωπαϊκής Τράπεζας με τον κυρίαρχο ρόλο της Γερμανίας, όπως και αλλού, επιδρά καταλυτικά στην κοινωνία, δημιουργεί-μεγεθύνει αντιθέσεις, διαρρηγνύει συμμαχίες, στριμώχνει/διχάζει μεγαλοαστικές μερίδες, σπρώχνει σε εξέταση και άλλων δρόμων και εναλλακτικών. Πολύ περισσότερο, στην Ιταλία που αποτελεί την τρίτη ισχυρότερη ευρωπαϊκή οικονομία, ιδρυτικό μέλος της ΕΟΚ, μέλος του G-7, με προφανές ειδικό οικονομικό και πολιτικό βάρος για τις ευρωπαϊκές ισορροπίες και όχι μόνο.
Από τη σκοπιά των αριθμών και των ποσοστών, ο μεγάλος νικητής των εκλογών είναι ο Μπέπε Γκρίλο και το πολιτικό υβρίδιο-μόρφωμα «Κίνημα 5 αστέρων». Κατέβηκε για πρώτη φορά σε βουλευτικές εκλογές και συγκέντρωσε 25,5%. Μεγάλος ηττημένος ο Μόντι, που, παρότι συγκέντρωσε ένα όχι ευκαταφρόνητο 10,5% μαζί με το κόμμα του Κέντρου, έμεινε μακριά από τους φιλόδοξους στόχους που είχε και αυτός και οι υποστηρικτές του στο Βερολίνο και στις Βρυξέλλες. Η λεγόμενη κεντροαριστερά με ηγεμονική δύναμη το Δημοκρατικό Κόμμα και επικεφαλής τον Μπερσάνι κέρδισε με τη συνδρομή του εκλογικού νόμου την πλειοψηφία στη βουλή, όχι όμως και στη γερουσία, και έτσι αναγκαστικά πρέπει να αναζητήσει συμμάχους για κυβέρνηση συνασπισμού. Ενώ ο Μπερλουσκόνι, από αποδιοπομπαίος πριν λίγο καιρό, έκανε μια εντυπωσιακή επιστροφή. Παραμένει έτσι στο κυβερνητικό παιγνίδι είτε σαν μέρος μιας συμμαχικής ασταθούς κυβέρνησης είτε σαν ισχυρή αντιπολίτευση. Το σχέδιο για μια πολιτική κυβέρνηση με πρόγραμμα Μόντι απέτυχε, χωρίς να είναι σαφές τι θα γίνει από εδώ και πέρα. Όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοικτά. Από μια βραχύβια κυβέρνηση ειδικού σκοπού έως την επανάληψη των εκλογών. Στο ενδιάμεσο θα δούμε διάφορες κινήσεις πάνω και κάτω από το τραπέζι, κόντρες και ελιγμούς. Η ανακοίνωση της νέας καταδικαστικής απόφασης για τον Μπερλουσκόνι είναι ένα μικρό δείγμα αυτών που θα ακολουθήσουν.
Ο Γκρίλο μάζεψε κυρίως τη μαζική λαϊκή δυσαρέσκεια και απαξίωση του επίσημου πολιτικού κόσμου, δεξιού και δήθεν αριστερού. Η νεολαία δίχως μέλλον, οι άνεργοι, οι νοικοκυρές αλλά και πληττόμενα μεσαία στρώματα διαμαρτυρήθηκαν με την ψήφο τους στο ιδιότυπο μόρφωμα. Άλλοι, λιγότεροι όμως, προτίμησαν να διαμαρτυρηθούν απέχοντας, ανεβάζοντας το ποσοστό στο 25%, που για τα ιταλικά δεδομένα είναι σημαντικό. Πολλοί έξω από την Ιταλία (και στην Ελλάδα), που έχουν ανάγκη να ενθουσιάζονται και να φτιάχνουν αισιόδοξα κυβερνητικά σενάρια, ανακάλυψαν στην περίπτωση Γκρίλο ποιοτικά χαρακτηριστικά, ριζοσπαστικά στοιχεία έως και ανατρεπτικές προοπτικές. Είναι αλήθεια πως σε αυτό, εκ πρώτης όψεως, συνηγορεί και το γεγονός πως το κίνημα των 5 αστεριών υποστηρίχτηκε και από ομάδες και οργανώσεις της λεγόμενης άκρας η ριζοσπαστικής αριστεράς, οι οποίες δυστυχώς βρίσκονται σε συγχυτική κατάσταση. Έχουμε εντελώς διαφορετική γνώμη. Διατηρούμε ισχυρές αμφιβολίες (για να μην πούμε βεβαιότητα) τόσο για την ουσία της πλατφόρμας Γκρίλο όσο και για τη δυνατότητά του να μακροημερεύσει. Αποτελεί σημείο των καιρών, των αδιεξόδων και της απουσίας της αριστεράς, του κομμουνιστικού κινήματος και ενός ισχυρού και ανεξάρτητου εργατο-λαϊκού παράγοντα στα κινήματα και στην πολιτική. Ή θα ανεμο-σκορπιστεί γρήγορα, ξαναδίνοντας πίσω στον αστικό πολιτικό κόσμο τις δυνάμεις που συγκέντρωσε, ή θα προσαρμοστεί στα κυρίαρχα δεδομένα.
Ο Μπερλουσκόνι έπαιξε έξυπνα το χαρτί του αντιγερμανισμού και της εναντίωσης στην πολιτική που υπαγορεύει η Ευρωπαϊκή Ένωση και εφάρμοσε ο Μόντι. Αν και στήριξε την κυβέρνηση, πήρε σχετικά έγκαιρα αποστάσεις, το έριξε στην «τρελή» σχετικά με τη φορολογία και ειδικά το φόρο στα ακίνητα και κινητοποίησε πετυχημένα τα ιδιόκτητα ΜΜΕ. Σωστά επισημαίνει ο Κοστάντσο Πρέβε, σε μια τελευταία συνέντευξή του, πως ο Καβαλιέρε αντλεί τη δύναμή του από τη δεξαμενή της παλιάς λαϊκής δεξιάς, που συνεχίζει να αποτελεί μια ισχυρή δύναμη στο ιταλικό πολιτικό και κοινωνικό τοπίο. Ταυτόχρονα έκφρασε μια μερίδα τόσο των μεσαίων όσο και των ανώτερων αστικών μερίδων που αντιμετωπίζουν εχθρικά το γερμανικό ηγεμονισμό, το σκληρό ευρώ και τις άτεγκτες δημοσιονομικές πολιτικές. Τα κομμάτια αυτά προσβλέπουν, τουλάχιστον, σε μια επαναδιαπραγμάτευση των πολιτικών και επανακαθορισμό των ευρωπαϊκών συσχετισμών. Δεν είναι αμελητέα, επίσης, η σχέση τους με τον αμερικάνικο παράγοντα, που συνεχίζει να διατηρεί ισχυρή επιρροή στην γειτονική χώρα και από τον οποίο ζητούν και ελπίζουν να επενεργήσει στην εξισορρόπηση των ενδο-ευρωπαϊκών ισορροπιών.
Η πύρρεια νίκη του Μπερσάνι τού έκοψε το δρόμο για μια αυτοδύναμη κυβέρνηση, την οποία επεδίωκε, η για μια συμμαχία με τον Μόντι, για να εφαρμόσει πάνω κάτω την ίδια πολιτική και κοινωνική ατζέντα με τον πρώην πρωθυπουργό. Τώρα είναι αναγκασμένος ή να συμμαχήσει με τον Γκρίλο ή να πάει σε έναν μεγάλο συνασπισμό με τον Μπερλουσκόνι, που επισήμως όμως αρνείται, γιατί καταλαβαίνει πως θα αποτελεί αυτοκτονική λύση. Την ώρα που τελειώναμε το άρθρο, ο Μπερσάνι, εν αναμονή της εντολής σχηματισμού κυβέρνησης από τον Ναπολιτάνο, ανακοίνωσε ένα πρόγραμμα για κυβερνητική συμφωνία από 8 σημεία. Το πρόγραμμα προβλέπει την αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας, τη θέσπιση ασυμβίβαστου ανάμεσα στην πολιτική και επιχειρηματική δραστηριότητα, την παροχή ιταλικής ιθαγένειας στα παιδιά των μεταναστών που γεννιούνται στη χώρα, τη νομική αναγνώριση ομοφυλόφιλων ζευγαριών που συζούν, την αναδιάρθρωση της υπηρεσίας είσπραξης οφειλών προς το δημόσιο Equitalia, τη στήριξη της δημόσιας παιδείας και τη μείωση του συνολικού αριθμού και των αποδοχών βουλευτών και γερουσιαστών. Είναι ολοφάνερο πως το πιο σημαντικό σημείο είναι αυτό που αφορά το Πρόγραμμα Σταθερότητας, αν και αρκετοί είναι εκείνοι που δεν βλέπουν πολλές πιθανότητες να σχηματιστεί κυβέρνηση στη βάση αυτής της πρωτοβουλίας.
Ο μεγάλος απών και από αυτές τις ιταλικές εκλογές ήταν η αυτοδύναμη έκφραση των ιταλών εργαζομένων και των λαϊκών δυνάμεων. Με μια αριστερά πλήρως και σχεδόν καθολικώς απαξιωμένη, ο ιταλικός λαός αναγκάζεται να διαλέγει μεταξύ Σκύλλας και Χάρυβδης, δίχως σοβαρή προσμονή για ουσιαστικές αλλαγές και ανατροπές. Η Επανίδρυση έπεσε κι άλλο, στο μισό και παραπάνω σε σχέση με το 2008. Μαζεύει ακόμα την αποδοκιμασία της πολιτικής της λεγόμενης Κρτικής Αριστεράς, που στηριξε τον αλησμόνητο Πρόντι. Η εκλογική κάθοδος του συνασπισμού που συνέστησε δεν μπόρεσε να εκλέξει ούτε έναν βουλευτή και τα μικρότερα αριστερά κόμματα που αναφέρονται στην αριστερά και τον κομμουνισμό είχαν μια περιθωριακή καταγραφή. Ίσως μόνο ο Φεράντο με το τροτσκιστικό PCL μπορεί να αισθάνεται ικανοποιημένος από το γεγονός πως μείωσε την απόσταση από την Επανίδρυση, αν και έπεσε και αυτός παραπάνω από το μισό σε ψήφους και ποσοστά. Όλα αυτά φυσικά και δεν σημαίνουν πως στην Ιταλία οι κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις θα κινούνται ακόμη και στο αμέσως επόμενο διάστημα αποκλειστικά σε καθεστωτικούς, ανώδυνους ή εκτονωτικούς δρόμους. Η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη για όλους. Και για τους «επάνω» και για τους «κάτω». Ενώ τα ζητήματα που αφορούν τις σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση και την ΟΝΕ θα οδηγούνται όλο και πιο πολύ σε μεγαλύτερα αδιέξοδα και θα ζητούν αποφάσεις.

Δ.Π.