To μέγεθος Ιταλία

Η ευρωπαϊκή διάσταση του αποτελέσματος των πρόσφατων ιταλικών εκλογών είναι σαφής και αναγνωρίσιμη για κάθε σοβαρό αναλυτή των οικονομικοπολιτικών εξελίξεων.
Η Ιταλία είναι ένα «μέγεθος» που δεν μπορεί να ξεπεραστεί και να αντιμετωπιστεί με τον ίδιο τρόπο που αντιμετωπίστηκε το «μέγεθος» Ελλάδα (όσο βέβαια αντιμετωπίστηκε κι αυτό).
Δεν αποτελεί… μυστικό ότι η Ιταλία είναι η τρίτη οικονομία της Ευρωζώνης και επιπρόσθετα η τρίτη -σε κατάταξη- βιομηχανική της δύναμη. Αυτό το τελευταίο έχει ως αποτέλεσμα, με εξαίρεση την αυτοκινητοβιομηχανία όπου η Ιταλία κοντράρεται με τους Γερμανούς, το πλεονασματικό ισοζύγιο της τελευταίας να μην έχει θίξει καθοριστικά τις ιταλικές εξαγωγές και εν γένει τη βιομηχανική δραστηριότητα με βάση τον καταμερισμό εργασίας (sic) που υφίσταται μέσα στην Ευρωζώνη και στις παγκόσμιες αγορές. Τουλάχιστον όχι όσο τους Γάλλους, η καπιταλιστική οικονομία των οποίων -αν και μέχρι το 1999 αναπτυσσόταν πιο γοργά από τους Γερμανούς-, ωστόσο βρέθηκε να χάνει έδαφος το ίδιο γοργά, όταν η Γερμανία έκανε χρήση της εσωτερικής της υποτίμησης σε συνδυασμό με τη δεσπόζουσα θέση της στο εσωτερικό και εξωτερικό εμπόριο της Ευρωζώνης. Βέβαια, και το 35% που υποχώρησε η Ιταλία σε ανταγωνιστικότητα έναντι της Γερμανίας την εποχή της έλευσης του ευρώ και της εγκατάλειψης ενός τόσο «εύκολου» χρήματος, όπως ήταν η λιρέτα, δεν είναι καθόλου μη υπολογίσιμο ποσοστό. Ο ιταλικός βέβαια προϋπολογισμός είναι πρωτογενώς ισοσκελισμένος και το συνολικό της χρέος (ιδιωτικό και δημόσιο) ανέρχεται στο 265% του ΑΕΠ. Είναι όμως χαμηλότερο του αντίστοιχου των ΗΠΑ, Ιαπωνίας, Γαλλίας, Βρετανίας και Ολλανδίας Όμως εδώ κάπου τελειώνουν τα καλά νέα για την Ιταλία.
Γιατί η Ιταλία, με εξαίρεση τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία (δυο γνωστούς παγκόσμιους οφειλέτες), έχει εκδώσει και πουλήσει στις αγορές τα περισσότερα κρατικά ομόλογα από όλες τις άλλες χώρες, αξίας γύρω στα 1,6 δισ. ευρώ. Οι ανάγκες χρηματοδότησης του ιταλικού δημόσιου χρέους υπολογίζονται για φέτος στα 420 δισ., πάντα με βάση τη μέχρι τώρα πίεση και επίθεση των «αγορών» πριν το αποτέλεσμα των ιταλικών εκλογών. Και πριν οι αγορές «δοκιμάσουν» διπλά Ιταλία, ΕΚΤ και Ευρωζώνη για μια ακόμη φορά στο προσεχές διάστημα.
Αυτό το δικαίωμα χειρισμού του δικού «της» χρέους είναι σίγουρο πως ένα σημαντικό κομμάτι της ιταλικής αστικής τάξης και της πολιτικής και δημοσιονομικής της ελίτ δεν είναι διατεθειμένη να το εκχωρήσει. Όπως επίσης θα ήθελε οι ρυθμοί της εσωτερικής της υποτίμησης να μην συνοδευτούν με μια κατάρρευση της εσωτερικής της αγοράς (εξ ου και τα «πικρά δάκρυα» της υπουργού Εργασίας, στα οποία αναφερθήκαμε στη στήλη του «Οικονοκόσμου»). Φυσικά το ιταλικό κεφάλαιο πρωτοστάτησε, πρωτοστατεί και οπωσδήποτε εκμεταλλεύεται κατάλληλα το κλίμα σαρώματος των εργασιακών δικαιωμάτων… Ούτε βέβαια είναι διατεθειμένη η ιταλική αστική τάξη να εκχωρήσει ή να μοιραστεί με άλλους –με τον τρόπο της ελληνικής αστικής τάξης- τον τεράστιο ιδιωτικό πλούτο που υπολογίζεται σε 9 δισ. ευρώ. Αλλά, εν προκειμένω, η πλευρά που μας ενδιαφέρει εδώ δεν είναι τόσο το εσωτερικό ζήτημα της Ιταλίας μετά τις εκλογές όσο το μέγεθος που καταλαμβάνει το χρέος ως κομμάτι του γενικότερου χρέους της Ευρωζώνης.
Συνεπώς, το «μέγεθος» Ιταλία, πέρα από τα ιδιαίτερα… ιταλικά χαρακτηριστικά και τη θέση της χώρας, είναι άλλης κλίμακας γιατί, επιπροσθέτως, πίσω του έλκει το πραγματικό μέγεθος του συνολικού χρέους της Ευρωζώνης, μεγάλο μέρους του οποίου συναποτελεί.
Οι αγορές συνεπώς δεν θα δοκιμάσουν μόνο τις αντοχές και τις πολιτικές λύσεις ή διαχειρίσεις που θα προκρίνει μέσα στις αντιθέσεις της η ιταλική αστική τάξη αλλά και τη στάση της ΕΚΤ και του σκληρού πυρήνα της Ευρωζώνης, που βέβαια έχει στο κέντρο του τους Γερμανούς.
Είναι πέρα και πάνω από κάθε αμφισβήτηση πως ούτε ο μόνιμος ούτε ο προσωρινός μηχανισμός διάσωσης διαθέτει τα κεφάλαια για να αντιμετωπίσει μια επίμονη και έντονη επίθεση των αγορών και μια εκτόξευση των περιθωρίων διακύμανσης των ιταλικών ομολόγων. Εξ άλλου η ΕΚΤ, προκειμένου να αγοράσει τα ομόλογα μιας χώρας (που επιπλέον είναι κυρίως μικρής χρονικής διάρκειας), ως γνωστόν, θέτει όρους μνημονίου. Προς το παρόν τα ανταλλάγματα μια τέτοιας συμφωνίας δεν έχουν καθοριστεί. Γιατί υπάρχουν και αστικές τάξεις που ζητούν ανταλλάγματα. Βέβαια, αν η μερίδα εκείνη του «κουρελή ιμπεριαλισμού» που έχει περισσότερο προσδεθεί με τους Γερμανούς επιχειρήσει να αναδείξει κυβέρνηση, είναι σίγουρο πως αυτή η κυβέρνηση θα κακοπεράσει.
Θα είναι, λοιπόν, οι ιταλικές εκλογές και το «απρόβλεπτο» αποτέλεσμά τους η απαρχή μιας στροφής στις πολιτικές επιλογές του σκληρού πυρήνα της Ευρωζώνης και προπαντός των Γερμανών; Οι σκληροί «προτεστάντες» Ολλανδοί -η οικονομία των οποίων βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στους Γερμανούς- έχουν ήδη… σαλπίσει τη χαλάρωση από το σκληρό 3% του συμφώνου δημοσιονομικής και νομισματικής σταθερότητας. Η συζήτηση φυσικά έχει ξεκινήσει καιρό. Ο Spiegel με πρόσφατο εξώφυλλό του σχεδόν το προδιαγράφει. Ενδεικτικό διαφορετικών τάσεων που υπάρχουν στον γερμανικό συνασπισμό εξουσίας; Σίγουρα όχι τυχαία.
Όμως, από την άλλη, πώς να χαρακτηρίσει κανείς τις προκλητικές και χονδροκομμένες αντιδράσεις του υποψηφίου των Γερμανών σοσιαλδημοκρατών, που υποτίθεται θα ήταν οι… φορείς μιας τέτοιας αλλαγής;
Είναι σίγουρο πως –εκτός από τις αντιδράσεις των λαών που μπορούν να αλλάξουν την «ατζέντα» και τις προτεραιότητες των διαφόρων διευθυντηρίων- πρέπει να μεσολαβήσουν μεγάλες και λυσσώδεις αντιπαραθέσεις και όχι μόνο στο οικονομικό επίπεδο. Αλλά και οι όποιες οικονομικές επιλογές θα έχουν αυξημένο γεωστρατηγικό χαρακτήρα. Μέσα στον αχό που ξεσήκωσαν οι ιταλικές εκλογές πέρασε στα «ψιλά» των εφημερίδων πως η Ισπανία (άλλο μέγεθος κι αυτό, όχι σαν της Ιταλίας αλλά με ένα ειδικό βάρος και έκταση πέραν του Ατλαντικού) εξετάζει ομολογιακή έκδοση με ρήτρα δολαρίου! Η δικαιολογία από ισπανικές πηγές είναι πως με αυτόν τον τρόπο επιδιώκεται η προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Είχε προηγηθεί πρόσφατα η Σλοβενία, όταν συνάντησε την άρνηση των Ευρωπαίων επενδυτών που γύρισαν την πλάτη τους σε «τέτοιες χώρες» παρά τους μισθούς… Σλοβενίας (άλλο ένα μάθημα για το «απογειωνόμαστε» του Σαμαρά;).
Αν η Ισπανία κληθεί να πληρώσει τα ομόλογα σε δολάρια με σημαντικά χαμηλότερο επιτόκιο από αυτό που την δανείζει η ΕΚΤ, θα γίνουν γλέντια…
Να σημειωθεί πως η Ισπανία παίρνει τα αντιλαϊκά μέτρα από… μόνη της, χωρίς να υπογράψει Μνημόνιο. Και τούτο είχε αναγκάσει την ΕΚΤ σε ένα πακέτο κρίσιμων μέτρων προκειμένου να ανακόψει την πίεση των αγορών (όπως εκείνο της ελεύθερης επαναγοράς ομολόγων).
Ένα και ένα, δύο τα «μεγέθη»… Ενδεχομένως. Αλλά η απλή αριθμητική δεν μπορεί να εξηγήσει τα ανώτερα…. μαθηματικά της οικονομικοπολιτικής αντιπαράθεσης.