«Ως τώρα το καθεστώς έχει καταφέρει να απορροφήσει το κίνημα και να το διασπάσει»
Tου Hisham Bustani *
Πριν το 2012 μόνο οι πολύ γενναίοι κριτίκαραν ανοιχτά το βασιλιά και τη βασιλική οικογένεια, κι αυτό με υπονοούμενα και υπαινιγμούς, χωρίς να αναφέρουν ανοιχτά το όνομα του βασιλιά. Η κριτική στο πρόσωπο του βασιλιά και τη βασιλική οικογένεια δεν ήταν ανεκτή από τους ισχύοντες ιορδανικούς νόμους, και τιμωρείται με ποινή φυλάκισης μέχρι τρία χρόνια. Ο νόμος αυτός έχει ίσως το πιο γελοίο όνομα νόμου στον κόσμο: «Νόμος για την επιμήκυνση της γλώσσας σχετικά με το μονάρχη»!
Δεν ήμουν από αυτούς τους γενναίους, όμως ενώ άλλοι απεύθυναν την κριτική τους στην «κυβέρνηση», εγώ πάντοτε αναφερόμουν στην «πολιτική εξουσία» στα άρθρα μου, σημειώνοντας ότι δεν κυβερνούν οι κυβερνήσεις στην Ιορδανία, αυτοί είναι απλοί διεκπεραιωτές, αλλά τα κέντρα λήψης αποφάσεων βρίσκονται αλλού, σε ψηλότερα επίπεδα: τη Βασιλική Αυλή και την ΚΥΠ (Mukhabarat).
Όλη η εξουσία στο Βασιλιά
Σύμφωνα με το Σύνταγμα, ο βασιλιάς της Ιορδανίας έχει την απόλυτη εξουσία και ταυτόχρονα είναι ανεξέλεγκτος. Η χώρα αναφέρεται συχνά σαν «συνταγματική μοναρχία». Η πιο πρόσφατη τέτοια αναφορά έγινε στη συνέντευξη του βασιλιά Αμπντουλάχ ΙΙ στον Τζον Στιούαρτ στην εκπομπή The Daily Show, στις 25 Σεπτέμβρη 2012. ένα βασίλειο με ένα σύνταγμα που δίνει απόλυτη εξουσία στο μονάρχη δεν μπορεί να αποκαλείται συνταγματική μοναρχία. Είναι μάλλον ένα μεσαιωνικό ελέω θεού κράτος. Τα παρακάτω παραδείγματα θα δείξουν αυτά που ισχυρίζομαι.
1. Ο βασιλιάς διορίζει και απολύει τον πρωθυπουργό και τους υπουργούς (άρθρο 35 του Συντάγματος).
2. Ο βασιλιάς εγκρίνει και θέτει σε ισχύ τους νόμους (άρθρο 31).
3. Ο βασιλιάς εκδίδει τις διαταγές για τη διεξαγωγή κοινοβουλευτικών εκλογών (άρθρο 34-1)
4. Ο βασιλιάς μπορεί να διαλύσει το Κοινοβούλιο (άρθρο 34-3)
5. Ο βασιλιάς διορίζει και απολύει την Άνω Βουλή (άρθρα 34-4 και 36)
6. Ο βασιλιάς είναι ο ανώτατος διοικητής των ενόπλων δυνάμεων και όλων των μηχανισμών ασφαλείας (άρθρο 32)
7. Ο βασιλιάς διορίζει τους δικαστές του ανώτατου δικαστηρίου (άρθρο 58-1)
8. Οι δικαστές των πολιτικών δικαστηρίων και της σαρία διορίζονται και απολύονται με βασιλική απόφαση (άρθρο 98-1)
Και σαν συμπλήρωμα όλων των παραπάνω εξουσιών:
9. Ο βασιλιάς έχει αμνηστία απέναντι σε κάθε υπαιτιότητα και ευθύνη (άρθρο 30)
10. Η κριτική στο βασιλιά είναι ποινικό αδίκημα (άρθρο 195 του ΠΚ)
Αμπντουλάχ ΙΙ: Ισχνή απόδοση και αποστασιοποίηση από την παλιά φρουρά
Ο μακαρίτης βασιλιάς Χουσεΐν ήταν πανίσχυρος και μπόρεσε να συγκεντρώσει όλη την πολιτική εξουσία στα χέρια του και να χειραγωγήσει την εσωτερική ιορδανική σκηνή. Ήταν ανέγγιχτος όπως και όλοι του οι άνθρωποι.
Ο βασιλιάς Αμπντουλάχ ΙΙ, επιλογή της τελευταίας στιγμής αντί για τον τότε διάδοχο Χασάν (αδελφό του Χουσεΐν), είναι αδύναμος. Δεν εκπαιδεύτηκε για βασιλιάς, ούτε έχει τη στόφα πολιτικού. Πέρασε τα πριγκηπικά του χρόνια στο τιμόνι αγωνιστικών αυτοκινήτων (πρωταθλητής του Ράλι Ιορδανίας στις δεκαετίες 80 και 90) ενώ πέρασε με δυσκολία από τις Ειδικές Δυνάμεις του ιορδανικού στρατού. Έβαλε δικούς του ανθρώπους στο παιχνίδι. Οι νέοι άνθρωποι του βασιλιά δεν διέφεραν από τους παλιούς παρά σε τούτο: και οι μεν και οι δε ήταν διεφθαρμένοι και νεοφιλελεύθεροι (να θυμηθούμε τις μεταρρυθμίσεις που επέβαλαν η Διεθνής Τράπεζα και το ΔΝΤ στα τέλη της δεκαετίας του 80, που οδήγησαν στην απριλιανή εξέγερση του 1989). Όμως η νέα φρουρά παρά τη Δυτική της μόρφωση και τον τεχνοκρατικό τους προσανατολισμό είχαν το μειονέκτημα ότι δεν στηρίζονταν από τις φυλές. Δεν είχαν κοινωνικό βάθος στήριξης.
Όσο η παλιά φρουρά ήταν στην εξουσία διατηρούσαν τεράστιες κοινωνικές διασυνδέσεις με τις φυλές τους, πολλοί από τους οποίους ήταν και αρχηγοί φυλών. Και γι’ αυτό το λόγο ορισμένα από τα οικονομικά προνόμια της διαφθοράς τους διοχετεύονταν προς τα κάτω με διάφορες μορφές (δουλειές, υποτροφίες, άμεση βοήθεια, κλπ). Κάτι τέτοιο ήταν πολύ σημαντικό για τη σταθερότητα ενός πελατειακού κράτους όπως η Ιορδανία.
Ενώ ο διαβόητος εκλογικός νόμος του 1993 (ένα άτομο-μια ψήφος), που ισχύει και σήμερα, ενίσχυσε τρομακτικά τις φυλές και τις μετέτρεψε από κοινωνικές σε πολιτικές ομάδες, η «αποφυλοποίηση» στην ηγεσία της καθεστωτικής γραφειοκρατίας έθεσε το καθεστώς σε τροχιά σύγκρουσης με τις φυλές.
Με τον όρο «αποφυλοποίηση» δεν εννοώ «παλαιστινοποίηση». Πολλοί της νέας φρουράς κατάγονται από την ανατολική Ιορδανία, όμως δεν έχουν σχέσεις ή επιρροή στις φυλές. Είναι πιο δυτικοποιημένοι (γι΄ αυτό και αποκαλούνται «ψηφιακοί») και δεν έκαναν τίποτε περισσότερο από το να τελειώσουν αυτό που είχε αρχίσει ο βασιλιάς Χουσεΐν και η παλιά φρουρά, δηλαδή την ιδιωτικοποίηση του δημόσιου τομέα. Όμως η διαφθορά που διατηρήθηκε δεν διέρρευσε προς τα κάτω.
Το παγκόσμιο οικονομικό κραχ και η αραβική Άνοιξη
Τα πράγματα αγρίεψαν με την παγκόσμια οικονομική κρίση. Δεν υπήρχαν πλέον χρήματα για να δίνονται δωρεάν. Το νέο σύνθημα είναι «ο καθένας για τον εαυτό του» (Εδώ η ΕΕ σκέφτεται να διώξει την Ελλάδα!). Δεν υπήρχαν επιπλέον χρήματα για να χρηματοδοτηθεί η διαφθορά. Ξαφνικά όλα τα σχέδια real-estate που χρηματοδοτούνταν από τα καθεστώτα του Κόλπου σταμάτησαν απότομα. Το Αμμάν έγινε μια πόλη με μισοτελειωμένα κτήρια, δουλειές χάθηκαν και, αφού όλα είχαν ιδιωτικοποιηθεί, η κυβέρνηση βρέθηκε με ένα χρέος άνω των 22 δις δολαρίων που χρησιμοποιούταν συνήθως για χρηματοδότηση της διαφθοράς. Το κύμα αύξησης των φόρων και το σταμάτημα των επιδοτήσεων σε βασικά αγαθά (συμπεριλαμβανομένων των πετρελαιοειδών) επιταχύνθηκαν. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι φτώχυναν. Συνηθισμένες είναι πλέον οι σκηνές στο Αμμάν ανθρώπων που ψάχνουν στα σκουπίδια για φαγητό. Τα βουνά σκουπιδιών είναι πλέον συνηθισμένο φαινόμενο σε μια πόλη που περηφανευότανε για την καθαριότητα της επί δεκαετίες. Αυτό οφείλεται στην αδυναμία του Δήμου της πόλης να αγοράσει νέα απορριμματοφόρα, ένας Δήμος που περηφανευόταν επίσης για το οικονομικό του πλεόνασμα πριν μόλις μια δεκαετία!
Καθώς το καθεστώς χρεοκοπούσε, κάτι άλλο εξεράγη: η αραβική άνοιξη. Οι διαδηλώσεις στην Ιορδανία δεν είχαν καμιά ομοιότητα με τις αντίστοιχες σε άλλες αραβικές χώρες. Αυτές ήταν ελιτίστικες (απαρτίζονταν από τους συνήθεις ακτιβιστές, «αντιπολιτευόμενους» πολιτικούς και κόμματα), ήταν μικρές σε μέγεθος (εκτός απ΄ αυτές όπου συμμετείχε η Μουσουλμανική Αδελφότητα), ήπιες (απαιτούσαν «μεταρρυθμίσεις» κι όχι την ανατροπή του καθεστώτος) και τους έλειπε ένα κοινό ενοποιητικό αίτημα.
Σταδιακά η κυβέρνηση κατάφερνε να αυξήσει τις τιμές με αλλεπάλληλες αποφάσεις, που πέρασαν σχετικά απαρατήρητες από το κοινό. Όμως η τελευταία ανατίμηση ήταν τεράστια και έγινε αισθητή. Οι τιμές των καυσίμων (βενζίνης και ντίζελ για θέρμανση) αυξήθηκαν από τα 6,50 δηνάρια (9 δολάρια) στα 10 δηνάρια (14 δολάρια), μια αύξηση 54%. Αυτό είχε μεγάλη επίπτωση στα χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα και επιπλέον, στο βαθμό που το κόστος του ηλεκτρισμού και των μεταφορών εξαρτάται από τα πετρελαιοειδή, η αύξηση αυτή προκάλεσε αυτόματα μια παρόμοια αύξηση στις τιμές όλων σχεδόν των αγαθών. Η λαϊκή οργή εξεράγη. Όμως για μια ακόμη φορά αυτή η έκρηξη απορροφήθηκε.
Ένα άγονο πολιτικό τοπίο
Η Ιορδανία είναι πολιτικά ένα τοπίο με μια έννοια κατακαμένο. Το καθεστώς έπαιξε καλά το παιχνίδι του όλα αυτά τα χρόνια. Η «κλασσική» αντιπολίτευση είχε υποταχτεί ξεκινώντας ήδη από το 1989 με τη μέθοδο της ενσωμάτωσης στον καθεστωτικό ιστό, τη «νομιμοποίηση» και την «διάβρωση» από τα μέσα και κατόπιν με την πλήρη υποταγή της μέσα από αυστηρότερους νόμους που περιόριζαν τις δραστηριότητες της. Ο κοινωνικός ιστός είναι διαρρηγμένος μέσα από διασπάσεις που κατασκευάστηκαν και εφαρμόστηκαν από το καθεστώς μέσα από μια τεχνητή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στους ανατολικούς ιορδανούς και τους παλαιστινιακής καταγωγής. Οι ανατολικής καταγωγής χωρίζονται παραπέρα σε περιοχές, φυλές, οικογένειες, κλπ. Οι «εσωτερικές διαμάχες» που προκύπτουν έχουν αφορμές επουσιώδη ζητήματα βασισμένα σε στενά συμφέροντα, κάτι χαρακτηριστικό ενός πελατειακού κράτους.
Η «εναλλακτική» αντιπολίτευση, που παρουσιάζεται σαν πιο «ριζοσπαστική» ήταν μάλλον χειρότερη από την «κλασική» αντιπολίτευση. Ενώ τα παλιά αντιπολιτευόμενα κόμματα στηρίζονταν στις πλατύτερες ιδεολογικές απόψεις του διεθνισμού, του παναραβισμού και του ισλαμισμού, η «εναλλακτική» αντιπολίτευση βασίστηκε σε μια απομονωτική ιορδανική ταυτότητα. Ο πατριωτισμός ήταν το βασικό χαρακτηριστικό αυτής της αυτοαποκαλούμενης «αριστεράς».
Αυτό ταίριαζε με τα σχέδια του καθεστώτος για την οικοδόμηση μιας «ιορδανικής ταυτότητας» στη θεωρία. Το 1989 το καθεστώς προώθησε την «ιορδανοποίηση» των κλασικών κομμάτων, επιμένοντας στο ότι αυτά πρέπει να είναι αυστηρά τοπικά και ότι θα πρέπει να κόψουν κάθε δεσμό με τους άλλους άραβες αλλά και παγκόσμια. Το 2002 το καθεστώς ξεκίνησε μια τεράστια καμπάνια με κεντρικό σύνθημα «Πρώτα η Ιορδανία» και «Είμαστε όλοι ιορδανοί». Αυτό εξυπηρετούσε την παγίδευση της πολιτικής σκηνής σε μια κατασκευασμένη ταυτότητα βασισμένη στο παλιό αποικιακό «κράτος». Μια ταυτότητα που είναι διασπαστική (χρήσιμο εδώ να υπενθυμίσουμε ότι ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού είναι στενά δεμένο με την Παλαιστίνη και τον παλαιστινιακό αγώνα), σοβινιστική (βασίζεται σε έναν στενό πατριωτισμό, την τυφλή πίστη στο βασιλιά και τη βασιλική οικογένεια, χαιρετίζει το μηχανισμό ασφάλειας και τη σημαία), αλλά και μάταιη (στο βαθμό που δεν μπορεί να οικοδομηθεί ένα σχέδιο απελευθέρωσης που βασίζεται σε μετα-αποικιακό κράτος και σε μια αποικιακή-καθεστωτική κατασκευασμένη ταυτότητα).
Στην πράξη το καθεστώς επέλεξε να διασπάσει το λαό πάνω σε φυλετικές και τοπικές διαχωριστικές γραμμές μέσα από τη συνεχιζόμενη υιοθέτηση του εκλογικού νόμου «ένα άτομο μια ψήφος».
Η αντιπολίτευση, κατηγορούμενη από το καθεστώς ότι είναι «παλαιστινιακή», έπεσε στην παγίδα και της έγινε έμμονη ιδέα να αποδείξει την ιορδανική της αυθεντικότητα, τις ιορδανικές της ρίζες, το ιορδανικό της πρόγραμμα, ακόμη και την ιορδανική της διάλεκτο και το ντύσιμο της! Ακόμη και οι ισλαμιστές άρχισαν να έχουν εσωτερικές διαμάχες σχετικά με την ταυτότητα, φτάνοντας στο σημείο όπου ο Rohayyel Gharaibeh, εξέχουσα προσωπικότητα του Ισλαμικού Μετώπου Δράσης, να ηγηθεί ενός ρεύματος στο εσωτερικό του ισλαμικού κινήματος που βασίζεται στη διαχωριστική γραμμή ιορδανών/παλαιστίνιων.
Η αντιπολίτευση, και επομένως κάθε αυθόρμητη διαμαρτυρία, έχασε τη δυναμική της. Έγινε εύκολη η ταυτοποίηση της, η χειραγώγηση και η χρησιμοποίηση της, επομένως και ο έλεγχος της. Έπαιζε στο γήπεδο του καθεστώτος.
Γιατί τα γεγονότα του Νοέμβρη απέτυχαν να μετατραπούν σε πλήρη εξέγερση;
1. Η εξέγερση είχε κόσμο αλλά δεν ήταν μαζική. Σε αντίθεση με προηγούμενες διαμαρτυρίες στην Ιορδανία, τα γεγονότα του Νοέμβρη δεν ήταν αποκλειστικά ελιτίστικα όμως ο αριθμός των ανθρώπων που συμμετείχαν, αν και πολλοί, δεν πλησίασαν την κρίσιμη μάζα που απαιτείται για να αντισταθούν αποτελεσματικά. Αυτό εν μέρει οφείλεται στη διαχωριστική γραμμή ιορδανών/παλαιστίνιων και στο γεγονός ότι η ιορδανική ταυτότητα δεν είναι κυρίαρχη ιδεολογικά.
2. Δεν έπεισε. Ο κόσμος διαλύθηκε και πήγε σπίτι του. Δεν κατέλαβαν πλατείες. Δεν κράτησαν τις θέσεις τους. Κι αυτό γιατί δεν συγκεντρώθηκε μια κρίσιμη μάζα και δεν συμφώνησαν στον μόνο ρεαλιστικό στόχο της ανατροπής του καθεστώτος. Μερικά τμήματα διαδηλωτών πρόβαλαν αυτό το σύνθημα, όμως πολλές «αντιπολιτευόμενες» δυνάμεις και προσωπικότητες ήταν ενάντιοι και έκφρασαν ανοιχτά την φιλο-καθεστωτική τους θέση. Η τεράστια πλειονότητα των βασικών παραγόντων του καθεστώτος και τα βασικά ρεύματα της αντιπολίτευσης πρόκριναν την παραμονή του καθεστώτος. Δεν έχουν εναλλακτικό σχέδιο. Η παλιά φρουρά μάλλον ήθελαν αλλαγή στην κορυφή της εξουσίας για να συμμετέχουν κι αυτοί και τίποτε περισσότερο. Αλλαγή στις καρέκλες, όχι αλλαγή καθεστώτος.
3. Οι αντιπολιτευόμενες οργανώσεις ξεπούλησαν τους διαδηλωτές. Η Ισλαμική Αδελφότητα δήλωσε ότι δεν επιθυμούν το διώξιμο του καθεστώτος, τόνισαν ότι είναι απλά μεταρρυθμιστές (επομένως ενάντιοι σε κάθε επαναστατική επιλογή) και το ξεκαθάρισαν πολλές φορές ότι το σύνθημα «ο λαός θέλει να ρίξει το καθεστώς» (που φωνάχτηκε πολλές φορές στη διάρκεια των γεγονότων του Νοέμβρη) δεν τους εκφράζει. Ο Khaled Kalaldeh, πρώην ηγέτης της Σοσιαλιστικής Αριστεράς (μιας «ριζοσπαστικής» ομάδας της εναλλακτικής αντιπολίτευσης) δήλωσε τα ίδια. Και ακόμη προτού συμβούν τα γεγονότα του Νοέμβρη, τα κλασικά αριστερά/παναραβικά κόμματα δήλωσαν ότι θα συμμετέχουν στις επερχόμενες εκλογές που βασίζονται στον διαβόητο εκλογικό νόμο «ένα άτομο-μια ψήφος», ενάντια στον οποίο ακριβώς νόμο είχαν μποϊκοτάρει τις προηγούμενες εκλογές!
Αυτές οι εκλογές προπαγανδίστηκαν πλατιά από το καθεστώς σαν το ισοδύναμο της Ιορδανίας στην αραβική άνοιξη και έκαναν τα πάντα για να υπάρξει η μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή. Ντροπιασμένοι από τα γεγονότα του Νοέμβρη τα κόμματα αυτά δήλωσαν ότι θα «αναστείλουν» τη συμμετοχή τους! Διάφοροι αυτοαποκαλούμενοι ηγέτες της αντιπολίτευσης έγιναν φερέφωνα του καθεστώτος. Ο Soud Qubeilat (πρώην πολιτικός κρατούμενος και πρώην πρόεδρος της Ένωσης Ιορδανών Συγγραφέων) έγραψε ένα άρθρο υποστηρίζοντας τη συμμετοχή στις καθεστωτικές εκλογές. Ο Muwaffaq Mahadin (άλλη αυτοαποκαλούμενη αντιπολιτευόμενη προσωπικότητα και νυν πρόεδρος της Ένωσης Ιορδανών Συγγραφέων) προχώρησε ακόμη περισσότερο υιοθετώντας τη ρητορική «πρώτα το κράτος και η ασφάλεια», σύνθημα που χρησιμοποιείται για να δικαιολογηθεί η πολιτική καταπίεση.
Ο Nahed Hattar, άλλη αυτοαποκαλούμενη αντιπολιτευτική προσωπικότητα, δήλωσε δημόσια τη σχέση του με τον Muhammad al-Thahabi, επικεφαλής της ΚΥΠ, τον οποίο ανέδειξε σε «πατριωτική φυσιογνωμία» σε άρθρο του στη λιβανέζικη εφημερίδα al-Akhbar. Ο Al-Thahabi καταδικάστηκε πρόσφατα για διαφθορά και είναι φυλακισμένος. Ο Al-Thahabi είναι επίσης γνωστό ότι πλήρωνε δημοσιογράφους από λίστα που διατηρούσε, κάτι που όμως δεν έχει ακόμη διερευνηθεί ούτε από την κυβέρνηση ούτε από την Ένωση Δημοσιογράφων για προφανείς λόγους! Ο Hattar είναι ο κύριος θεωρητικός της απομονωτικής θεωρίας της «ιορδανικής ταυτότητας» και είναι γνωστές οι αρνητικές του απόψεις σχετικά με τους ιορδανούς παλαιστινιακής καταγωγής. Είναι επίσης από τους πιο αφοσιωμένους υποστηρικτές των καθεστωτικών εκλογών και καλεί όλες τις διαμαρτυρόμενες ομάδες να συμμετέχουν.
4. Οι διαφωνίες σχετικά με τη Συρία προκαλούν σοβαρά χάσματα στην Ιορδανία. Αυτό αντανακλά την έλλειψη ενότητας και εμπιστοσύνης ανάμεσα στις διάφορες αντιπολιτευόμενες ομάδες και ακτιβιστές που δρουν στη βάση. Οι ηχηροί υπερασπιστές του συριακού καθεστώτος (που περιλαμβάνουν όλα τα «αριστερά» και παναραβικά κόμματα, πολλές από τις «αντιπολιτευόμενες» προσωπικότητες και συγγραφείς που αναφέρθηκαν παραπάνω, καθώς και άλλοι) αναπαρήγαγαν τις θεωρητικές τους θέσεις σχετικά με τα μετα-αποικιακά κράτη και πήραν πίσω τις πρώτες υποστηρικτικές τους θέσεις απέναντι στις εξεγέρσεις στην Τυνησία και την Αίγυπτο και υιοθέτησαν μια νέα ρητορική υπέρ του κράτους και κατά του χάους. Αυτά βέβαια ισχύουν και για το εσωτερικό της Ιορδανίας με αποτέλεσμα να βοηθήσουν ώστε τα γεγονότα του Νοέμβρη να μην εξελιχτούν σε γενική εξέγερση. Πολλές απ’ αυτές τις προσωπικότητες και κόμματα θεωρούν ότι η «σταθερότητα» της Ιορδανίας είναι στενά δεμένη με τη σταθερότητα και στήριξη του συριακού καθεστώτος.
5. Εξωτερικοί παράγοντες: Η Ιορδανία είναι γνωστή ιστορικά σαν «ουδέτερη ζώνη». Προστατεύει το Ισραήλ (τον πιο πολύτιμο και πιο ευάλωτο σύμμαχο της Δύσης στην περιοχή) από την «εχθρική» αραβική περικύκλωση. Με την άνοδο του Ιράν σε περιφερειακή δύναμη, η «ουδέτερη» αυτή ζώνη απέκτησε νέα διάσταση: η Ιορδανία τώρα προστατεύει τα σουνιτικά κράτη του Κόλπου από τη σιιτική ημισέληνο, μια υποθετική περιοχή που εκτείνεται από το Ιράν στην Ανατολή, περνάει από το Ιράκ και τη Συρία και φτάνει στο Λίβανο δυτικά. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε πρώτα από τον ίδιο το βασιλιά Αμπντουλάχ ΙΙ. Η Ιορδανία έχει διατηρήσει τη σταθερότητα της μέσα στην εκρηκτική περιοχή στην οποία βρίσκεται. Αυτό δεν είναι αποτέλεσμα της θεάς τύχης. Η ουδετερότητα της Ιορδανίας είναι πολύτιμη για το Ισραήλ, τις ΗΠΑ, την ΕΕ και τα κράτη του Κόλπου.
Αυτοί οι βασικοί παίκτες διασφαλίζουν (μέσω ενός συνδυασμού οικονομικής βοήθειας και μιας σειράς εγγυήσεων) ότι τα πράγματα δεν θα ξεφύγουν από τον έλεγχο στην Ιορδανία. Το Μπαχρέιν πρόσφατα κάλεσε τα κράτη του Κόλπου να βοηθήσουν την Ιορδανία που βρίσκεται σε κρίση. Τα κράτη του Κόλπου δεν θα ανεχτούν την πτώση της μοναρχίας μετά από λαϊκή εξέγερση. Αυτό αποτελεί άμεση απειλή για τους ίδιους αλλά και έμπνευση για τους δικούς τους λαούς. Αυτός είναι ο λόγος που πρόσφεραν στην Ιορδανία και στο Μαρόκο (τις μόνες μοναρχίες εκτός του Κόλπου) θέσεις στο Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου.
Ένα βήμα μπροστά παρά την αποτυχία
Δυο βασικά οφέλη προέκυψαν από τα γεγονότα του Νοέμβρη στην Ιορδανία. Πρώτον, έσπασε το ταμπού της κριτικής στο βασιλιά και την βασιλική οικογένεια. Τα συνθήματα των διαδηλωτών δεν είχαν προηγούμενο μετά το 1989. Ήταν ξεκάθαρα ενάντια στο βασιλιά, τη βασιλική οικογένεια και το καθεστώς. Ορισμένες διαδηλώσεις ζητούσαν την κοινοβουλευτική δημοκρατία.
Δεύτερο, ο λαός κατεβαίνει τώρα πιο εύκολα στο δρόμο για να προβάλει τα αιτήματα του.
Μέχρι τώρα το καθεστώς κατάφερνε να απορροφά το κίνημα και να το διασπά. Η παλιά φρουρά, με τις βαθιές κοινωνικές της διασυνδέσεις και τη διαπλοκή της με ορισμένα κινήματα διαμαρτυρίας και αντιπολιτευόμενες προσωπικότητες, αποτελεί την πιο πετυχημένη πτέρυγα του καθεστώτος. Πέτυχαν να εξαλείψουν τη νέα φρουρά, να χρησιμοποιήσουν κάποιους σαν αποδιοπομπαίους τράγους σε δίκες για διαφθορά, ενώ ταυτόχρονα ανοσοποίησαν τους εαυτούς τους απέναντι σε κάθε κατηγορία για διαφθορά. Τώρα κυριαρχούν στη σκηνή.
Οι προοπτικές για το μέλλον; Δεν υπάρχουν. Η Ιορδανία είναι σαν το Λίβανο, σχεδιασμένη να είναι εκτός πλαισίου οποιασδήποτε ανεξαρτησίας ή εθνικής κυριαρχίας. Κάθε κίνημα που προσβλέπει στην απελευθέρωση της Ιορδανίας πρέπει να οικοδομήσει τη στρατηγική του μέσα σε ένα πλατύτερο περιφερειακό σχέδιο που περιλαμβάνει (τουλάχιστο) την Παλαιστίνη, τη Συρία και ακόμη το Ιράκ και τον Κόλπο. Κάθε άλλη προοπτική θα αυτοπαγιδεύεται και θα χειραγωγείται εύκολα. Οι διαδηλώσεις του Νοέμβρη 2012 είναι μια απόδειξη αυτού του πράγματος.
* Ο Χισάμ Μπουστάνι, είναι συγγραφέας και ακτιβιστής και ζει στο Αμάν. Έργα και άρθρα του έχουν δημοσιευτεί στον αραβικό και δυτικό τύπο. Το άρθρο με ημερομηνία 8 του Γενάρη 2013 δημοσιεύτηκε στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.yourmiddleeast.com/opinion/hisham-bustani-jordan-a-failed-uprising-and-a-reemerging-regime_12178. Την μετάφραση για λογαριασμό της «Προλεταριακής Σημαίας» έκανε ο Άρης Λάμπρου. Η δημοσίευση δεν συνιστά απαραίτητα και συμφωνία με τις απόψεις που διατυπώνονται.
