Του Δημήτρη Μάνου
Βέβαια το ζήτημα του τραπεζικού τομέα ήταν πάντα «εδώ» από την αρχή της κρίσης. Είναι γνωστό, εξ άλλου, πως η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών αποτέλεσε και αποτελεί βασικό μότο της κρίσης και των μέτρων που λαμβάνονται εδώ και τρία χρόνια.
Το συνολικότερο ζήτημα
Όλες οι ευρωπαϊκές τράπεζες (και οι γερμανικές) είναι ήδη εκτεθειμένες από την κρίση του 2008. Φούσκες και «σκελετοί» υπάρχουν παντού. Η υπόθεση του Αμβούργου, οι περιφερειακές τράπεζες της Γερμανίας κρύβουν πολλές τέτοιες υποθέσεις. Επιπρόσθετα, η κρατική στήριξη του χρηματοπιστωτικού συστήματος μέσω των προϋπολογισμών στην ευρωζώνη έλαβε τη μορφή ενός σύνθετου σχήματος εγγυήσεων, δανείων και αγοράς ομολόγων μέσω της ΕΚΤ (εδώ συμπεριλαμβάνονται και τα χαμηλά, σχεδόν μηδενικά επιτόκια), αλλά έχει πιάσει τα όριά της.
Στο πλαίσιο αυτό η κατεύθυνση που φαίνεται να κερδίζει έδαφος όχι μόνο στην ΕΕ αλλά και παγκόσμια, όπως φάνηκε και στις πρόσφατες αποφάσεις της συνόδου των G20, είναι ο περιορισμός των φορολογικών παραδείσων και της «υπερτροφίας» του χρηματοπιστωτικού τομέα. Με μια μικρή διαφορά: Όλοι ζητούν να περιοριστεί ο υπερτροφικός τομέας των «άλλων». Και επειδή η «υπερτροφία» δεν μπορεί εύκολα να αντιμετωπιστεί στον σκληρό ιμπεριαλιστικό πυρήνα, αφού το κάθε μπλοκ υψώνει τα δικά του βέτο, η πίεση αυτή περνά στην περιφέρεια.
Η περίπτωση της Κύπρου είναι χαρακτηριστική. Ζητήθηκε από την τρόικα ο δραστικός περιορισμός του τραπεζικού τομέα της Κύπρου που όντως καταλαμβάνει… χώρο ίσο με πέντε ή έξι φορές το ΑΕΠ. Όμως είναι χαρακτηριστικό και το ερώτημα του γνωστού Πρετεντέρη από τηλεοράσεως: «θα μειωθεί μήπως και το Λιχτενστάιν ή το Λουξεμβούργο;» (χώρες όπου ο τραπεζικός τομέας λόγω της ευνοϊκής φορολόγησης είναι υπερτροφικός, συγκεντρώνοντας πολλά ξένα κεφάλαια).
Ένα δεύτερο θέμα που έχει διχάσει τον γαλλογερμανικό άξονα αφορά τη διάσταση ανάμεσα στην τραπεζική ένωση που ζητά η Γαλλία (αλλά μετά βδελυγμίας απορρίπτει το βρετανικό City) και την εποπτεία που απαιτεί η Γερμανία. Οι Γάλλοι, των οποίων οι τράπεζες είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες στον χρεωμένο ευρωπαϊκό Νότο, θέλουν την ένωση των κεντρικών τραπεζών για να καλύψουν το μεγάλο κενό που δημιουργείται στα κεφάλαιά τους από την έκθεση αυτή. Αντίθετα οι Γερμανοί δεν θέλουν την ένωση γιατί θα εκχωρήσουν έτσι τις τράπεζές τους –που επιμένουμε πως διόλου «καθαρές» δεν είναι- αλλά ταυτόχρονα θέλουν την εποπτεία και τον έλεγχο του τραπεζικού συστήματος της ευρωζώνης.
Η «ανακεφαλαιοποίηση» της περιφέρειας
Πέρα λοιπόν από τα πολιτικά σχέδια που ταυτίζονται με τις κατευθύνσεις του σκληρού ιμπεριαλιστικού πυρήνα της ΕΕ (π.χ. σχέδιο Ανάν), αυτά που απαίτησε το Eurogroup από την Κύπρο έχουν θέσει το ζήτημα του περιορισμού του μεγέθους του τραπεζιτικού συστήματος των εξαρτημένων χωρών και την εκχώρηση των όποιων φορολογικών πλεονεκτημάτων διαθέτουν αυτές οι χώρες σε σχέση με τις τράπεζές τους. Ίσως έχει ξεχαστεί ότι στην αρχή της κρίσης ήταν η Ιρλανδία που, αντιμετωπίζοντας το πρώτο σχέδιο «διάσωσης» των τραπεζών της, αντιδρούσε στην ισοπεδωτική μανία των Βρυξελλών. Στην Κύπρο βέβαια «μοχλεύτηκε» μια τεράστια χρηματοπιστωτική ρευστότητα με βάση τις ρώσικες καταθέσεις (οι Κύπριοι τις ανεβάζουν στα 20 δισ., ο Σόιμπλε στα 70) που ουδείς μπορεί να πει και να περιγράψει πού κατευθύνθηκε. Αυτή τη ρευστότητα απαιτεί να ελέγξει και να περιορίσει ο ιμπεριαλιστικός πυρήνας της ευρωζώνης που παραμέρισε για λίγο τις διαφορές του και απαιτεί τον δραστικό περιορισμό της (τελευταίες ειδήσεις καταγράφουν πολιτική συμφωνία Γερμανών, Γάλλων αλλά και… Ιταλών σχετικά με την αποφασιστική στάση που πρέπει να κρατηθεί απέναντι στην κυπριακή ηγεσία).
Όσον αφορά τη χώρα μας, τα πράγματα δεν είναι πολύ καλύτερα. Είναι γνωστό πως η τρόικα από την εποχή του πρώτου μνημονίου ακόμα είχε πει πως το τραπεζιτικό τοπίο της χώρας «χωρά» περίπου δυόμισι τράπεζες. Και δόθηκε το εναρκτήριο λάκτισμα για να διερευνηθούν οι πιθανότητες τραπεζιτικών γάμων που τα δύο πρώτα χρόνια κατέληγαν σε άδοξα… διαζύγια (όπως αυτό της Εθνικής με την Alpha). Συνέβη όμως τελευταία κάτι πραγματικά περίεργο: Η τρόικα, που με βάση αυτή τη γραμμή έπρεπε να ευλογεί τους τραπεζιτικούς γάμους, είναι αντίθετη στην πρόσφατη συμφωνία συγχώνευσης της Εμπορικής με την Alpha (ή καλύτερα της απορρόφησης της πρώτης από τον όμιλο της δεύτερης, όπως γράφουν στα ΑΤΜ)! Η εφημερίδα «Κεφάλαιο» έγραφε πως κάτι τέτοιο συμβαίνει γιατί η τρόικα θέλει «ελεύθερες» τις δύο τράπεζες προκειμένου να απορροφήσουν, αν είναι δυνατόν, τα υποκαταστήματα ή και τις μητρικές των κυπριακών τραπεζών που θα αντιμετώπιζαν προβλήματα από το «κούρεμα». Να σημειωθεί εδώ πως η επαναγορά των ελληνικών ομολόγων και το τελευταίο κούρεμα του ελληνικού χρέους κόστισαν στις κυπριακές τράπεζες 6 δισ. ευρώ, περίπου δηλαδή το ποσό που καλείται τώρα να βρει η κυπριακή ηγεσία για να στηρίξει το πρόγραμμα «διάσωσης». Μάλιστα καθόλου δεν συγκινείται η τρόικα από την προσπάθεια ανακεφαλαιοποίησης των ιδιωτών καταθετών των δύο τραπεζών κατά 10% (απαραίτητος όρος σύμφωνα με το Μνημόνιο για να παραμείνει μια τράπεζα στον ιδιωτικό τομέα) αλλά προτιμά τη διαδικασία να την εποπτεύει το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (μήπως τώρα έφτασε η ώρα του τραπεζιτικού «σοσιαλισμού»;) Σε αυτού του είδους τις αντιθέσεις αλλά και στα προβλήματα που συναντά η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών στη χώρα μας οφείλεται μάλλον η παραίτηση του ολλανδού διευθυντή-επόπτη του ΤΧΣ που αποφάσισε, λέει, να πάει να βρει την οικογένειά του κάπου στο… Νότιο Ειρηνικό.
Η ανακεφαλαιοποίηση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος μετά την εξάντληση των 50 δισ. που δόθηκαν στις χρηματαγορές για την επαναγορά των ελληνικών ομολόγων έχει μετατραπεί σε πονοκέφαλο για την αστική τάξη και το πολιτικό της προσωπικό. Σημαίνει πως πρέπει να αυξηθούν τα κεφάλαια των τραπεζών προκειμένου να υπάρχει μια ευρεία κεφαλαιακή βάση όταν θα γίνουν οι ταχτικές ασκήσεις αντοχής σε συνθήκες κρίσης. Η ανακεφαλαιοποίηση πρέπει να ξεκινήσει τον Απρίλη και να ολοκληρωθεί στο τέλος του Ιούλη. Η «Ημερησία» έγραψε πως ήδη βρίσκονται στα σκαριά επενδυτικές κινήσεις που στηρίζονται από μεγάλα funds της παγκόσμιας σκηνής και πως αυτοί έχουν δεσμευτεί ότι θα συμμετάσχουν στις αυξήσεις κεφαλαίου. Έτσι θα παραμείνουν ιδιωτικές οι τράπεζες και θα γλιτώσουν τον… τραπεζιτικό «σοσιαλισμό».
Το σενάριο λέει ότι πρωτοστατούν οι τρεις «συστημικές τράπεζες», με προεξάρχουσα την Εθνική. Τα funds αυτά είναι εκτός ΕΕ (καναδικά, τούρκικα και αραβικά). Οι μικρότερες τράπεζες θα σπάσουν σε δύο («καλή»-«κακή»), κατά το παράδειγμα της ΑΤΕ. Όμως μέχρι τότε οι διοικήσεις των τραπεζών θα πρέπει να έχουν ξεκαθαρίσει στην τρόικα το πώς θα διαχειριστούν –σε συνθήκες εντεινόμενης ύφεσης και φορολογικής αφαίμαξης- τα αυξανόμενα «κόκκινα» δάνειά τους.
Αρχές Αυγούστου –που είναι παχιές οι μύγες- τίποτα πια δεν θα εμποδίζει τα εγχώρια πιστωτικά ιδρύματα να αντιμετωπίσουν τη μεγάλη πρόκληση της παροχής ρευστότητας στην πραγματική οικονομία…
